Tam Otomatik Şanzıman Nedir Nasıl Çalışır Parçaları Nelerdir? (Tork Konvertörlü Tam Otomatik Vites Kutusu)
Taşıtın hızına, gaz kelebeği pozisyonuna, yol ve yük şartlarına bağlı olarak;
viteslerin otomatik olarak değişmelerine imkân veren güç aktarma organlarına otomatik transmisyon (otomatik şanzıman) denilmektedir.
Yüksek tork aktarımı, hızlı vites geçişleri, çok sayıda vites kademesi, konforlu sürüş, düşük yakıt tüketimi, düşük emisyon, sportif sürüşe uyumluluk gibi avantajları tam otomatik şanzımanlar sunabilir.
Tam otomatik şanzımanlar, sportif sürüş programına veya manuel kullanım modlarına sahip olabilir.
Bir tam otomatik şanzıman tork konvertörüne ve planet dişli setlerine sahiptir. Tork konvertörü bir hidrolik kavramadır ve motordan gelen hareketi şanzımana iletir.
Planet dişli setleri, dişli oranı oluşturarak vites kademelerinin oluşmasını sağlarlar. Planet dişli setlerinde, aktarma (tahvil) oranı oluşturarak hareketin aktarılması için, dişli gruplarından bazılarının durdurulması (frenlenmesi), bazılarınınsa birbirine bağlanması gerekir, bunun için hidrolik kavrama ve frenler kullanılır.
Tam otomatik şanzımanlar, şanzıman elektronik kontrol ünitesi (şanzıman ecu) yönetiminde, elektrohidrolik kumanda ünitesi tarafından çalıştırılıp yönetilirler, bu birleşik yapıya elektrohidrolik ünite veya mekatronik ünite de denir. Bu şanzımanların çalışmaları hidrolik sistemlerle sağlanır. Şanzıman sıvısı otomatik şanzıman yağıdır (ATF). Ecu, elektrovalfleri yönetir. Elektrovalfler yağ akışını veya diğer hidrolik valflerin çalışma basıncını yönetir. Sonuçta valf grupları, vites geçişlerini sağlayan hidrolik kavrama/fren mekanizmalarına giden yağ basıncını ayarlar-yönetir.
TAM OTOMATİK ŞANZIMANIN PARÇALARI
Tam otomatik şanzıman parçaları 3 temel grupta yer alır; Mekanik, Hidrolik, Elektronik.
Mekanik Parçalar:
Hidrolik Sistem Parçaları:
Elektronik Sistem Parçaları:
*Sensörler (ATF sıcaklık sensörü ve atf yağ basınç sensörleri, devir sensörleri)
*Gösterge ve kumanda elemanları (Gösterge panelinde bilgilendirme ve sürücü seçimleri)
Tam otomatik şanzıman parçalarını 3 temel gruba ayırırsak;
*Mekanik Dişli Grubu (Planet dişliler)
Tam otomatik şanzımanlar otomobillerde, 90’lı yıllarda 4 vites kademesi sunarken; 2020’li yıllarda 8 vites kademesi sunabilmektedir.
6 vitesli tam otomatik şanzımana ait dişli oranları (tahvil – aktarma oranları):
1. vites 4.171
2. vites 2.340
3. vites 1.521
4. vites 1.143
5. vites 0.867
6. vites 0.691
Geri vites 3.403 (Bkz: Dişli Oranı)
Çekiş Tiplerine Göre Tam Otomatik Şanzımanlar
Otomatik şanzımanlar, araç çekiş türüne ikiye ayrılır:
*Önden çekişli araçlarda tam otomatik şanzımanlar (transaks)
*Arkadan çekişli araçlarda tam otomatik şanzımanlar
Arkadan çekişli araçlarda kullanılan tam otomatik şanzımanlar boylamasına düzene sahiptir, yapılarında diferansiyel bulunmaz.
Önden çekişli araçlarda kullanılan tam otomatik şanzımanlar (transaks) daha kısa kompakt yapıdadır ve şanzıman gövdesinde diferansiyel de bulunur.
Dört tekerden çekiş sistemine sahip (4x4 – awd) otomatik şanzımanlı araçlarda, iki tür şanzıman yapısı da kullanılabilir; bu durumda şanzımanla birlikte bir transfer dişli kutusu da olacaktır.
Otomatik Şanzımanın Avantajları
Otomatik transmisyonların avantajlarını şu şekilde sıralayabiliriz:
* Otomatik transmisyonlu araçlarda debriyaj yerine tork konvertörü kullanılmaktadır. Tork konvertör, hidrolik olarak güç aktarımı sağlaması sebebiyle debriyaj ve debriyaj pedalı bulunmamaktadır.
* Debriyaj olmadığı için otomatik transmisyonlu araçların ilk harekete geçişi sarsıntısız olur.
* Motor ile güç aktarma organları arasındaki bağlantı hidrolik olduğu için sarsıntı ve titreşimler oluşmaz. Transmisyonun ömrü daha uzun olur.
* Otomatik transmisyonlu araçlarda vites değişimleri otomatik olduğu için, sürücünün hâkimiyeti ve dikkati artar.
* Otomatik transmisyonlu araçlarda, araç vitesteyken ve dururken (frene basılması durumunda), motor çalışmasına devam eder.
* Otomatik transmisyonlu araçlar, yokuş yukarı kalkış sırasında aracın geriye kaçmasına izin vermezler.
* Otomatik transmisyonlu araçlar, şehirlerarası yollarda, standart vites kutulu araçlara göre daha az yakıt tüketimi sağlarlar.
Otomatik Şanzımanın Dezavantajları
Standart vites kutulu araçlara göre biraz daha pahalıdır
Bakım ve onarım işlemleri her mekanikçi tarafından yapılamaz
Yedek parçaları pahalıdır.
Otomatik Şanzıman Vites Konumları ve Anlamları
R: Geri vites,
N: Boş vites
D: Otomatik sürüş
1: 1. viteste sabitler (yokuş çıkarken)
2: En fazla 2. vitese geçer.(düşük hız, yokuş)
D3 : En fazla 3. vitese kadar çıkar 1-2-3.
M: Manuel mod
S: Sport mod
Yorumlar
Yorum Gönder