Otomatik Şanzıman Elektrohidrolik Kumanda Ünitesi – Otomatik Şanzıman Beyni - Hidrolik Valf Grubu – Hidrolik ve Selenoid Valfler

Otomatik Şanzıman Elektrohidrolik Kumanda Ünitesi – Otomatik Şanzıman Beyni  - Hidrolik Valf Grubu – Hidrolik ve Selenoid Valfler

Not: Bu konuyu anlayabilmek için önce, Otomatik Şanzıman konusunu içindeki alt konularla birlikte okumuş ve anlamış olmalısınız. Bu bölümde otomatik şanzıman beynini (elektrohidrolik ünitesinin) parçaları ve çalışma prensibi, animasyonlarla detaylı şekilde açıklanmıştır.

Elektrohidrolik kumanda ünitesi, (otomatik şanzıman beyni) otomatik şanzımanın yönetildiği (kumanda edildiği) merkezdir. Şanzımanın altında, karter bölümünde bulunur.

Otomatik Şanzıman Elektrohidrolik Kumanda Ünitesinin Görevleri:

-Şanzıman ECU’sünün talimatıyla, hidrolik yağ (atf) basınçlarını oluşturur.

-Oluşturulan yağ basınçları, vites değişimini gerçekleştirmek ve bu viteste tutmak için, mekanik kısımdaki kavrama/fren mekanizmalarına gönderilir.

-Tork konvertörüne yağ akışını kumanda eder.

-Konvertör kilitleme mekanizmasının çalışmasını ayarlar.

Otomatik Şanzıman ECU’nün Görevleri (Otomatik Şanzıman Elektronik Kontrol Ünitesinin Görevleri):

*Sensörlerden gelen giriş sinyallerini toplar,

*Giriş sinyallerini değerlendirir,

*Kontrol ve ayarlama algoritmasını uygular,

*Aktörlerin yönetimini yapar,

*Diğer ECU’lerle iletişim kurar,

*Sensör ve aktörlerle; elektriksel ve mekanik bağlantı kurar.

Elektrohidrolik ünite 3 temel kısımdan oluşur:

-Şanzıman ECU, Elektrik grubu, Kumanda Valf Gövdesi

Elektrohidrolik ünitenin kısımları:

* Sabit basınç ayar elektrovalfleri

*Değişken basınç ayar elektrovalfleri

*Valf pistonları

*Basınç açma-kapama elektrovalfleri

*Basınçları ayarlayan valf pistonları

Valf pistonu (itici) muhafazasında;

-Basınç ayar valfleri

-Basınç kumanda pistonları

-Basınç ayar pistonları (iticileri)

bulunur.

Valf pistonu (itici) muhafazası ve valf muhafazası, hidrolik bağlantıları oluşturur.

Ara sacı, iki muhafaza arasındaki hidrolik bağlantıyı sağlar.

Muhafazaların üst kısmında elektrik grubu bulunur. Elektrovalfler ve elektrik bağlantılarıyla, şanzıman ECU’sü burada bulunur.

Burada;

*Elektrovalfler (solenoid valfler),

*Devir sensörleri, (Bkz: Sensörler)

*Şanzıman yağı sıcaklık sensörü (NTC), (Bkz: Sensörler)

*Kontak anahtarı kilit şalteri

bulunur.

Otomatik Şanzıman Elektrohidrolik Kumanda Ünitesinin Yapısı ve Çalışması

Hidrolik sistemler, yağ basıncıyla iş yapmak üzere tasarlanmıştır. Yağın basıncı, ilgili hidrolik elemanda (bir piston, silindir, hidrolik motor), kuvvete dönüştürülür ve bu kuvvet bir işi yerine getirir.

Hidrolik sistemde yağ, basınçsız olarak karterde (depoda) durmaktadır.  Yağın karterden emilerek transfer edilmesi ve basınç kazanması, yağ pompasıyla gerçekleşir.

Basınçlı yağ, hidrolik tesisatta iletilir, bunun için boru ve kanallar kullanılır.

Pompanın gönderdiği yağın basınç ve debisi, hidrolik devrede değiştirilebilir. Basıncı düşürmek için yağ tahliye edilir (bu sırada debi artar), basıncı yükseltmek için yağın geçişi zorlaştırılır (bu sırada debi azalır).

Hidrolik elemanların çalışma hızı, hidrolik yağın debisine bağlıdır. Debi fazlaysa hızlı çalışır, debi azsa yavaş çalışır. Örneğin otomatik şanzımandaki kavrama mekanizmasının çalışması hızını debi belirler, debiyi de pompa ve kumanda valflerinin kapasitesi; kavramanın hızlı çalışması, vites geçişinin de hızlı olmasını sağlar.

Düşük basınç ve debili yağ akışları, elektrovalflerle kontrol edilir. Yüksek basınç ve debili yağ akışları mekanik valflerle kumanda edilir. Bu mekanik valfler yüksek debi ve basıncı kontrol edebilirler, elektrik tesisatındaki röle mantığıyla çalışırlar. Düşük bir kumanda basıncı gönderilen mekanik valf, çok büyük basınç ve akışı kontrol edebilir; böylece hidrolik elemanlar yeterince kuvvetli ve hızlı çalışabilir.

 

OTOMATİK ŞANZIMAN HİDROLİK ÜNİTESİNDE KULLANILAN  VALFLER  - HİDROLİK (MEKANİK VALFLER) VE ELEKTROMEKANİK (MANYETİK – SELENOİD VALFLER)

Elektrohidrolik ünitede çeşitli valfler kullanılır. Örneğin;

Vites değiştirme valfler, hidrolik olarak çalışır.

Vites seçme sürgülü valfi, mekanik olarak çalışır.

Basınç kontrol valfler, elektromekanik veya mekanik olarak çalışır.

Çeşitli elektrovalfler (solenoid valfler) elektromekanik olarak çalışır.

Elektrohidrolik ünitede genellikle; elektrovalfler ünitenin üst kısmında, mekanik – hidrolik valfler orta kısımda, valf sürgüleri ve kanalları en kısımda bulunur.

 

Görevleri Bakımından Valf Çeşitleri:

Kumanda Valfleri (Açma – Kapama Valfleri)

Kumanda valfleri, bir alıcıya giden basıncı açar veya kapatırlar (ON – OFF). Böylece alıcı çalışır veya durur. Kumanda valfi, elektrik sinyaliyle çalışan, elektronik (bobinli) bir valf ise, buna elektrohidrolik kumanda valfi denir. Kumanda valfi, onu çalıştıran başka bir kumanda basıncıyla çalışıyorsa, bu bir hidrolik kumanda valfidir.

Basınç Ayar Valfleri

Basınç ayar valfleri, bir alıcıya giden basıncı azaltır veya yükseltir. Basınç ayar valfi, elektronik (bobinli) bir valf ise, buna elektrohidrolik basınç ayar valfi denir. Basınç ayar valfi, onu çalıştıran başka bir kumanda basıncıyla çalışıyorsa, bu bir hidrolik basınç ayar valfidir.

Yapıları Bakımından Valf Çeşitleri:

Elektrovalfler (Elektrohidrolik Valfler)

ECU kumandasında elektronik olarak çalışan valfler, elektrovalflerdir (burada elektrohidrolik valf diyoruz). Hidrolik bir alıcının (kumanda edilen elemanın) hızlı şekilde çalışması için yeterli debileri yoktur, düşük debi ve basınç değerlerinde çalışırlar. Bu elektrovalfleri, hassas şekilde şanzıman ecu tarafından kumanda edilir.

*Açma-Kapama (Kumanda) Elektrohidrolik valfler

*Basınç Ayar Elektrohidrolik valfler

Hidrolik Valfler (Mekanik Çalışan Valfler)

Yüksek basınç ve debi değerlerinde, hidrolik valfler kullanılır. Bunların yapılarında bobin yoktur, mekanik olarak çalışırlar. Hidrolik vafler, elektrohidrolik valfler tarafından gönderilen basınçla kumanda edilir. Bu bakımdan bir röle valf gibi çalışırlar, yani düşük bir kumanda basıncıyla, yüksek basınçları kontrol ederler.

*Açma-Kapama (Kumanda) hidrolik valfleri

*Basınç Ayar hidrolik valfleri

Bir açma-kapama hidrolik valfini, başka bir açma-kapama (kumada) elektrovalfi kumanda eder.

Bir basınç ayar hidrolik valfini, başka bir basınç ayar elektrovalfi kumanda eder.

OTOMATİK ŞANZIMAN ELEKTROHİDROLİK ÜNİTESİNDEKİ HİDROLİK DEVRE VE VALFLERİN ÇALIŞMASI

Otomatik şanzımanda bulunan çok diskli hidrolik kavramanın hidrolik devre şeması gösterilmiştir. Pompadan çıkan 20 bardan fazla basınç, çalışma basınc ayar valfi tarafından 20 bara düşürülür. Bu 20 barlık çalışma basıncı, Ayar Valfi tarafından basıncı ayarlanarak, hidrolik kavramaya gönderilecektir.

Ayar Valfi'nin kumanda edilmesi için 2 tane valf kullanılır; Besleme Basıncı Ayar Valfi, elektrovalfe giden besleme basıncını 6 bara düşürür. Gelen 6 barlık basınç, Basınç Ayar Elektrovalfi tarafından, elektronik olarak ayarlanarak, Ayar Valfi'ni kumanda etmek üzere gönderilir. Sonuç olarak; hidrolik kavramanın çalışmasını, Ayar Valfi kumanda eder. Ayar Valfini; Basınç Ayar Elektrovalfi kumanda eder.

Valfler ve Hidrolik Devredeki Basınçlar

Otomatik şanzımanın hidrolik sistemindeki en yüksek basınç pompa basıncıdır. 20 barın üzerindedir.

Hidrolik ünitesinde, yaklaşık 20 barlık çalışma basıncı ayarlanır.

Çalışma basıncından, kumanda ve ayar manyetik valflerini besleyen, yaklaşık 8 bara düşürülmüş bir basınç olan valf besleme basıncı türetilir. Yapısal nedenlerden dolayı bu valfler doğrudan çalışma basıncı ile beslenemez. Manyetik valfler, valf besleme basıncından çeşitli kumanda basınçlarını (0 ila yaklaşık 6 bar) üretirler.

Kumanda basınçları, bunlara göre değişebilen bir kavrama basıncı (0 ila yaklaşık 20 bar) ayarlayan ayar valflerine etkir. Kavrama basıncı, kumanda elemanlarını hareket ettirir.

Tork konvertörün doldurulduğu yağlama basıncı (yaklaşık 5 bar) özel bir role sahiptir. Tork konverterden çıkan yağ, yağ soğutucusundan geçer ve şanzımanın yağlama yerlerine ulaşır.

Oradan tekrar yağın basınçsız olduğu kartere döner.

Otomatik Şanzımanda Yağ Pompası ve Yağlama Hattı

ATF yağı, pompa tarafından filtreden geçirilerek karterden emilir . Yağ pompası, yağı elektrohidrolik kumanda ünitesine basar. ECU kumandasında yağ basıncı max 25 bar'a kadar çıkabilir, bu yüksek basınçlı yağ, şanzımandaki kavrama ve frenleri çalıştırmak için kullanılır. Elektrohidrolik üniteden yağlama için gönderilen yağ, önce tork konvertörünü doldurur. Tork konvertöründen çıkan yağ, önce yağ soğutucusunda soğutulur, ardından şanzımanın dişli ve parçalarını yağladıktan sonra kartere süzülür. Daha fazla bilgi için: Yağ pompası

Otomatik Şanzımanda Güç Akışı

AÇMA – KAPAMA VALFLERİ  (KUMANDA VALFLERİ)

Kumanda valfleri, bir alıcıya giden basıncı açar veya kapatırlar (ON – OFF). Böylece alıcı çalışır veya durur. Kumanda valfi, elektrik sinyaliyle çalışan, elektronik (bobinli) bir valf ise, buna elektrohidrolik kumanda valfi  (elektrovalf) denir.

Kumanda valfi, onu çalıştıran başka bir kumanda basıncıyla çalışıyorsa, bu bir hidrolik kumanda valfidir.

Çeşitleri:

*Hidrolik kumanda valfi (mekanik çalışır).

*Elektrohidrolik kumanda valfi (elektrovalf).

HİDROLİK KUMANDA VALFİNİN ÇALIŞMA PRENSİBİ

Hidrolik Kumanda Valfi, Bir Kumanda Basıncıyla Açılıp Kapatılarak Çalıştırılıyor.

Hidrolik kumanda valfi, mekanik olarak çalışan bir valftir. Normalde kapalı konumdadır. Bir yay, valf pistonun kapalı konumda tutmadadır ve piston, pompa girişini kapalı tutmaktadır.

X ucundan bir kumanda basıncı etki eder; kumanda basıncı, valf pistonunu hareket ettirir (yay kuvvetini yenerek). Valf pistonunun hareket etmesiyle, pompa giriş kanalı açılarak basınçlı yağ valfe giriş yapar ve alıcıya giden kanala (A) geçer. Böylece hidrolik alıcıya ulaşan basınçlı yağa iş yaptırılmış olur.

Kumanda valfi kapalı konuma getirilmek istenirse, X kumanda basıncı kesilir, artık kumanda basıncı valf pistonunu itmez. Valfin içindeki baskı yayı, valf pistonunu geri iterek  tekrar kapalı konuma getirir (P giriş kanalı kapanır). Bu sırada, alıcıya giden hatta bulunan yüksek basınçlı yağ, depoya tahliye hattından (0 kanalı) tahliye edilerek, basınç boşaltılır.

Buradaki mekanik kumanda valfini kontrol eden kumanda basıncını, genellikle bir elektrovalf kumanda eder.

Yayın olduğu bölmede de bir kanal vardır, bu kanal depo tahliye hattına bağlıdır. Bu, pistonun serbestçe hareket edebilmesi için gereklidir.

AÇMA – KAPAMA ELEKTROVALFLERİ (KUMANDA MANYETİK VALFLERİ)

Kumanda elektrovalfleri (açma – kapama elektrovalfleri), yağ basıncını verir veya keser. Bir yağ akışının geçmesine izin verir veya durdurur. Yağ basıncını açar veya kapatır. Kumanda elektrovalfler, elektronik olarak (bir ECU tarafından) kumanda edilirler ve düşük basınç ve debi değerlerinde çalışırlar. Bir hidrolik alıcıya giden yağ akışını kontrol ederek, onun çalışmasını kumanda ederler, alıcı ya çalışır ya da durur. Kumanda elektrolvalfleri genellikle bilye oturmalı valflerdir; bobin (elektromıknatıs), yay, bilye, kumanda pistonu gibi parçalardan oluşur.

Elektrovalf normalde kapalı konumdadır; yay etkisiyle itilen bilye, pompadan gelen basınçlı yağın geçişine izin vermez, giriş kanalı kapalıdır. Elektrolvalfi kumanda eden kontrol ünitesi (ecu), elektrovalfe akım gönderdiğinde, bobin enerjilenerek elektromıknatısa dönüşür ve merkezindeki demir çekirdeği yukarı çeker, P giriş kanalı açılarak, A alıcısına yağ akışı gerçekleşir. Bu sırada yukarı çekilen bilye, yağın kartere akışını da kapatır.

ECU tarafından elektrovalf akımı kesildiğinde, bobinin mıknatıs özelliği sona erer ve çekme kuvveti biter. Yay kuvvetiyle, valf pistonu tekrar ileri itilerek kapalı konuma geçer, P giriş kanalı kapatılmış olur. Bu sırada kartere giden tahliye kanalı da açılmıştır, böylece çalışma (A) hattındaki basınçlı yağ, kartere tahliye edilir (basıncı tahliye edilmiş olur).

 

BASINÇ AYAR VALFLERİ

Basınç ayar valfleri, bir alıcıya giden basıncı azaltır veya yükseltir. Basınç ayar valfi, elektronik (bobinli) bir valf ise, buna elektrohidrolik basınç ayar valfi denir. Basınç ayar valfi, onu çalıştıran başka bir kumanda basıncıyla çalışıyorsa, bu bir hidrolik basınç ayar valfidir.

Yapıları Bakımından Basınç Ayar Valfi Çeşitleri:

*Hidrolik basınç ayar valfi (mekanik çalışır).

*Elektrohidrolik basınç ayar valfi (elektrovalf – ayar manyetik valfi).

Basınç ayar valfi, yağ basıncının belirli bir basınç değerine ayarlanıp sabitlenmesi için veya elektronik olarak kumanda edilerek istenen değerde basınç elde edilmesi için kullanılır. Valfin çıkış basıncı sabitse; buna sabit basınçlı basınç ayar valfi denir. Valfin çıkış basıncı değişkense; buna değişken basınçlı basınç ayar valfi denir.  kullanılır. Basınç ayar valfinde basıncı ayarlanan yağ, devamında bir sistemi yağlamak için veya başka bir valfte besleme basıncı olarak kullanılabilir.

Basınç Ayar Valfi Çeşitleri:

*Sabit Basınçlı Ayar Valfi (Mekanik)

*Değişken Basınçlı Ayar Valfi (Elektromekanik)

 

SABİT BASINÇLI  BASINÇ AYAR VALFİ (MEKANİK)

Sabit Basınç Ayar Valfi, mekanik yapıda bir valftir ve hidrolik prensiplerle çalışır. Sabit basınç ayar valfi, basıncı her zaman sabit tutar, basınç değişmez.

Sabit basınçlı mekanik basınç ayar valfinin çalışmasını anlamak için 3 farklı durumda inceleyelim:

-Basınç dengedeyken çalışma durumu.

-Basınç yükseldiğinde çalışma durumu.

-Basınç düştüğünde çalışma durumu.

Sabit Basınçlı  Basınç Ayar Valfinin Çalışması (Mekanik)

Sabit basınçlı basınç ayar valfi, her zaman çıkış basıncını sabit tutar. Çıkış basıncı, valfin üretimi aşamasında belirlenmiş ve valf buna göre tasarlanmıştır.

Valfte basıncı sabitlenen yağ, başka bir valfi çalıştırma için besleme basıncı kullanılabilir veya bir sistemi yağlamak üzere kullanılabilir.

Durum 1 (Basinç Dengededir - Stabil)

Manometreden de görüleceği üzere çıkış basıncı sabittir. Çıkış (A) hattındaki basınç, soldaki valf pistonunun sol tarafından etki etmektedir; buna karşılık  olarak, baskı yayı da sağdaki valf pistonunun sağ tarafından karşı kuvvet uygulayarak, kuvvet dengesi sağlar. Sağ ve sol pistonun arasına dolan yağın basıncı; her iki tarafa da eşit kuvvet uyguladığından, dengeyi bozucu bir etki yapamaz. Bu durumda; pompadan (P) gelen basınçlı yağ, çıkış basıncını sabit tutacak şekilde az miktarda girer. Kartere dönüş kanalı ise KAPALI konumdadır.

Durum 2 (Çıkış Basıncı Yükseldiğinde Tekrar Dengeleme)

Valf çıkışındaki hatta bulunan kısma valfini kısarak, yağın debisini azaltıyoruz, bunun sonucunda çıkış basıncı artıyor. Bu durum, alıcıya giden yağın başka sebeplerle kısılması durumunda da yaşanırdı.

Şimdi basınç ayar valfi tekrar basıncı dengeleyecek.

A Çıkış hattında ANLIK olarak artan basınç, soldaki valf pistonunun sol tarafına da artarak etki eder ve yay kuvvetini yenerek pistonu sağ tarafa ittirir. Bu durumda pompadan (P) gelen basınç girişi tamamen kapanır, öte yandan SAĞDAKİ piston da kartere çıkış kanalını açmıştır, buradan yağ kartere tahliye edilerek basınç düşürülür ve çıkıştaki basınç tekrar ayarlanmış olduğu değere geri döner. Böylece valf pistonu tekrar denge konumuna gelir, yay tekrar pistonu orijinal konumuna geri iter, karter çıkışı kapanır, P girişi dengeli şekilde kısmen açılır. Artık basınç yine sabittir.

Durum 3 (Çıkış Basıncı Düştüğünde Tekrar Dengeleme)

Valf çıkışındaki hatta bulunan kısma valfini açarak, yağın debisini yükseltiyoruz, bunun sonucunda çıkış basıncı azalıyor. Bu durum, alıcıya giden yağın başka sebeplerle artması durumunda da yaşanırdı.

Şimdi basınç ayar valfi tekrar basıncı dengeleyecek.

A Çıkış hattında ANLIK olarak azalan basınç, soldaki valf pistonunun sol tarafına da azalarak etki eder ve bu kez yay kuvveti, düşük basınç kuvvetini yenerek pistonu sol tarafa ittirir. Bu durumda yay kuvveti, basınçtan daha fazladır. Böylece pompadan (P) gelen basınç girişi daha fazla açılır, öte yandan SAĞDAKİ piston da kartere çıkış kanalını kapatmıştır, çıkış basıncı tekrar yükselir.

 Basınç terkrar yükseldiğinde, pistonu sağa iterek P girişini kısar ve valf pistonu tekrar denge konumuna gelir. Yay kuvveti ve basınç tekrar dengelenmiştir. Artık basınç yine sabittir.

Dengeleme sırasında veya istirahat konumunda, farketmeksizin, valf pistonunun çalışmasına yakından bakalım. Sürekli küçük hareketlerle (titreşerek) basınçlı yağ geçişini dengeler.

BASINÇ AYAR VALFLERİ - BASINÇ AYAR ELEKTROVALFİ (AYAR MANYETİK VALFLERİ)

Basınç ayar elektrovalfi, değişken bir yağ basıncı ayarlamak için kullanılır. Belirli basınç değerleri arasında kademesiz (sonsuz) basınç değeri ayarlanabilir. Basınç ayar  elektrovalfleri, ECU tarafından gönderilen PWM sinyaliyle kumanda edilir.

İki tür basınç ayar elektrovalfi vardır;

*Basınç düşürme ayar valfi

*Basınç yükseltme ayar valfi

Basınç ayar valflerinin, oransal valf denilen çeşitleri vardır. Oransal valfler, elektronik basınç regülatörü içerir, böylece hassas bir karakteristik eğrisi sağlar. İstenen basınçta sabit tutulabilmesi için, basınç sensörü ve entegre elektronik ayarlayıcılıdır.

Basınç Düşürme Ayar Valfi

*Basınç normalde maksimumdur.

 *Kumanda sinyali arttıkça, basınç AZALIR.

*Kumanda devre dışı kaldığında, yani acil durumda, basıncın tamamını çıkışa verirler.

*ECU tarafından PWM sinyaliyle kumanda edilirler.

Basınç Yükseltme Ayar Valfi

*Basınç normalde minimumdur.

*Kumanda sinyali arttıkça, basınç ARTAR.

*Kumanda devre dışı kaldığında, yani acil durumda, çıkış basınçsızdır.

*ECU tarafından PWM sinyaliyle kumanda edilirler.

 

Basınç ayar elektrovalfleri, iki farklı karakteristikte çalışır;

*Basınç yükseltme elektrovafleri (yükselen basınç karakteristiğine sahip elektrovalfler)

* Basınç düşürme elektrovafleri (düşen basınç karakteristiğine sahip elektrovalfler)

Basınç yükseltme elektrovafleri (yükselen basınç karakteristiğine sahip elektrovalfler)

Basınç yükseltme elektrovalfine, şanzıman ecu tarafından gönderilen elektrik akımı arttıkça, valfin oluşturduğu basınç artar. Elektrik akımı kesildiğinde, kontrol basıncı 0 bar olacaktır. Bu elektrovalf; torkkonvertörü kilitleme mekanizması, bazı kavrama ve frenlerde kullanılır.

Basınç düşürme elektrovaflleri (düşen basınç karakteristiğine sahip elektrovalfler)

Basınç düşürme elektrovalfine, şanzıman ecu tarafından gönderilen elektrik akımı arttıkça, valfin oluşturduğu basınç azalır. Elektrik akımı kesildiğinde, kontrol basıncı maksimum olacaktır. Bunun anlamı, bu elektrovalf elektriksiz kaldığında, maksimum basınç göndererek, bağlı olan elemanlar çalışmaya maksimum basınçla devam edecektir. Şanzıman arıza modu çalışmasında, bu valfler kullanılır. Bu elektrovalf; sistem basıncı valfi olarak ve  bazı kavrama ve frenlerde kullanılır.

BASINÇ AYAR ELEKTROVALFİ ÇALIŞMA PRENSİBİ (ELEKTROMEKANİK BASINÇ KISMA VALFİ)

Basıncı düşürmenin yolu, akışkanı tahliye etmektir. Buradaki basınç kısma elektrovalfi normalde kapalı konumdadır. Yay kuvveti, nüveyi ve pistonu, giriş kanalını kapatacak şekilde itmektedir (istirahat konumu). Bu sebeple kartere giden tahliye kanalından akış yoktur.

ECU, pwm sinyaliyle akım gönderdiğinde, bobin mıknatıslanarak nüveyi (pistonu) yukarı çeker ve giriş kanalını açar. Yağ, bu kanaldan girer ve kartere tahliye kanalına geçerek tahliye olur. Böylece kısma boğazının çıkışındaki basınç düşer. Hassas basınç ayarlaması, pwm sinyaliyle yapılır, sinyal genişliği arttıkça, valfin açılma miktarı da artar, bu durumda daha fazla basınç tahliyesiyle, daha fazla basınç düşüşü oluşur. PWM impuls genişliği azaldıkça, kanal açıklığı azalır, basınç düşüşü azalır.

DEĞİŞKEN BASINÇLI BASINÇ AYAR VALFİ (ELEKTROMEKANİK)

Mekanik olarak çalışan ve yüksek basınç ve debiyi kumanda eden (üstteki) ayar valfini, kumanda etmek için (alttaki) elektrovalf kullanılır.

Elektrovalf küçük basınç ve debiyle çalışır. Elektronik olarak ECU tarafından PWM sinyaliyle hassas şekilde kumanda edilir.

Elektrovalfin gönderdiği kumanda basıncı, mekanik basınç ayar valfinin basınç ayarı yapmasını sağlar (dozajlamayı sağlar).

Üstteki mekanik basınç ayar valfi, yüksek basınçlı ve yüksek debili çalışma basıncını ayarlar. Bir röle valf gibi çalışır. Yani mekanik ayar valfini kumanda eden bir elektrovalf vardır. Böylece, basınç ayar valfi, değişken bir kumanda basıncını, basınç ve debi açısından güçlendirmiş olur. Burada amaç, küçük bir kumanda basıncıyla, büyük basınçları kontrol ederek ayarlamaktır.

Mekanik valf kumanda basıncyla çalışmasına rağmen, bir baskı yayına da sahiptir. Baskı yayı, sistemde basınç yokken, valf pistonunu sola iterek,  valfi istirahat konumuna alır, pompadan gelen P basınç giriş kanalının açık pozisyonda beklemesini sağlar. Böylece pompa çalıştığında basınç girişi gerçekleşir ve yağ valfin içine akar.

Neden  Baskı Yayı Da Kullanılmıştır?

Mekanik valf kumanda basıncıyla çalışmasına rağmen, bir baskı yayına da sahiptir. Baskı yayı, sistemde basınç yokken, valf pistonunu sola iterek,  valfi istirahat konumuna alır, pompadan gelen P basınç giriş kanalının açık pozisyonda beklemesini sağlar. Böylece pompa çalıştığında basınç girişi gerçekleşir ve yağ valfin içine akar.

ŞANZIMAN VİTES KONUMU SEÇME VALFİ

Şanzıman vites seçimi valfi, şanzımanın çalışma modunu ayarlayan valftir, P, R, N, D gibi temel çalışma konumları sürücü tarafından seçilir. Bu valfin çalışması sürücünün vites kolundaki seçimine bağlıdır. Valf ile vites kolu arasındaki bağlantı eski araçlarda çubuklar veya çelik tel (bowden teli) ile sağlanır, bu durumda konum seçme valfi mekanik olarak kumanda edilir. Yeni nesil araçlarda vites kolu ile şanzıman arasında genellikle mekanik bağlantı yoktur, vites konumu seçimi elektronik olarak (buton veya seçme kolu) yapılır, bu durumda konum seçme valfi elektromekanik  olarak kumanda edilir. Elektronik kumanda kullanılıyorsa, vites konumu seçim sinyaline göre, hidrolik ünitedeki valf pistonu bir servo elektrik motoru tarafından hareket ettirilir.

Şanzıman kumandasının veya elektrovalflerin arızalanması gibi acil durumlarda, ileri (2. vites) ve geri vitesin kullanımına izin verecek şekilde sistem yapılandırılmıştır. Bu durumda şanzımandaki hidrolik elemanlara, ihtiyaca göre ayarlanmış bir basınç değil, tam  çalışma basıncı gönderilir. Vites kolundaki seçime göre, basınç doğrudan ilgili kumanda elemanlarına verilir.

Devamı olan konu: Otomatik Şanzıman Elektronik Kontrol Ünitesi (ECU)

İlgili konu: Planet Dişli Seti

İlgili konu: Tork Konvertörü

İlgili konu: Temel Elektrik Bilgisi

Üst Ana konu: Otomatik Şanzıman