Otomatik Şanzıman Tek Yönlü Kavrama Nedir Nasıl Çalışır?

Bir mil üzerinde dönen dişli veya çarkın, sadece tek bir yönde serbestçe dönmesi isteniyor, aksi yöndeyse dişli veya çarkın sabit kalması (frenlenmesi) isteniyorsa, göbek kısmında tek yönlü kavrama mekanizması kullanılır. Böylece dişlinin kendiliğinden kilitlenmesi veya dönmesi zahmetsizce sağlanmış olur. Bu mekanizmanın yapısı basit ve çok  işlevseldir. Örneğin dişliyi durdurmak için çok diskli hidrolik fren mekanizması kullanılmasına gerek kalmaz.  Tek yönlü kavramanın kullanılması için, amaca uygun bir tasarımın  olması gerekir. 

Örneğin bisikletlerin arka teker göbeğinde de bir tek yönlü kavrama mekanizması kullanılır. Arka tekerlek ileri yönde serbestçe dönerken, geri yönde döndüğünde pedalı da döndürür. Bir başka ifadeyle, pedalı ileri yönde döndürürseniz, arka tekerlek de döner, ama geri yönde çevirirseniz boşa döner.

Tek yönlü kavrama, tek yönde kilitlenerek tork aktarımı yaparken, diğer yönde serbest olarak döner ve tork aktarımı yapmaz. İç ve dış bilezik arasında bulunan özel biçimli sıkıştırma parçaları, bir yay kafesinde yataklanmıştır. Yay kuvveti dolayısıyla sürekli olarak iç ve dış bileziğe bastırılırlar. 

Kilitleme yönünde, sıkıştırma parçaları dik konuma geçer, iç ve dış bileziği birbirine bağlar, dişli sabit kalır, dönmez. Serbest dönme yönünde, sıkıştırma parçaları yatık konuma getirilir ve dönmeyi engellemezler. Dişli serbestçe döner.

Tek yönlü kavrama, bir şanzıman parçasının (dişliler), tek yönde dönmesine izin verir, diğer yönde kilitler ve dönmesine izin vermez. Tek yönlü kavrama, otomatik şanzımanlardaki planet dişli setlerinde ve tork konvertöründeki statörde kullanılır.

Tork Konvertöründe Kullanılan Tek Yönlü Kavrama

Tekyönlü Kavrama: Pompanın dönüş yönünde serbest dönebilir, aksi yönde kilitlenerek dönmez, sabit durur. Araç hızlanırken, yani pompa ve türbin arasındaki hız farkı büyük olduğunda, statör sabit durarak yağı yönlendirir. Araç hızlandıktan sonra, yani pompa ve türbin arasındaki hız çok az olduğunda, statör de aynı yönde dönmeye başlar. Artık tork artışı bitmiştir. Sadece hareket iletilir.

(tek yönlü kavrama (tork konvertöründeki statör göbeğinde))

Tork konvertöründe bulunan statör göbeğinde tek yönlü bir kavrama bulunur. Tek yönlü kavrama, transmisyon pompası reaksiyon miline bağlıdır. 

Tek yönlü kavrama, aracın eğimli yüzeylerde geri kaçmasını engeller. 

Örneğin, kırmızı ışıkta ve eğimli bir yüzeyde (vites D’de) bekleyen aracın kalkış anında geriye kaçmadan ileri hareket etmesini sağlar. 

Üst konu: Otomatik Şanzıman

İlgili konu: Planet Dişli Seti