Yağlama Sistemi Nedir? Yağlama Sisteminin Parçaları Çalışması Görevleri Nelerdir?
İçten
yanmalı motordaki hareketli parçaları yağlayarak sürtünme ve aşınmalarını
önleyen sisteme yağlama sistemi denir. Yağlayıcı olarak motor yağı kullanılır. Motordaki hareketli metal parçaların
sürtünmeden akıcı bir şekilde çalışması, sürtünmelerinin ve aşınmalarının en
aza indirilmesi, böylece güç kayıplarının aşağı .çekilmesi yağlama sistemiyle
gerçekleştirilir. Yağlama sistemi ayıca motorun soğutulmasına da önemli ölçüde
katkı sağlar.
Piston,
krank mili, eksantrik mili, biyel kolları, supaplar gibi sürekli hareket eden
parçaların yağlanarak, üzerlerinde bir yağ filmi oluşması sağlanır, böylece
hareketli metaller arasında kuru sürtünme oluşmaz.
Örneğin
krank mili ana ve kol muyluları ile yataklar arasında yağ filmi oluşturulur ve
birbirlerine temas edip aşınmazlar.
Piston ve silindir duvarları, krank mili, eksantrik mili, supaplar birbirlerine temas ederek çalışır, bu durumda temas yüzeylerinin yağlanarak aşınma ve güç kayıplarının minimuma indirilmesi sağlanır.
Motordaki
hareketli parçalar yeterince yağlanmaz ve sürtünme artarsa; aşınma, ısınma, güç
kaybı, bazen de sıkışıp kilitlenme gibi motora büyük mekanik hasarlar veren
durumlar ortaya çıkar.
Yağlama
sistemindeki en önemli iki hedef, sürtünme sebebiyle güç kayıplarını ve
aşınmaları azaltmaktır.
Yağlama sistemi, motor için en önemli sistemdir, her türlü çalışma şartlarında doğru olarak çalışması gerekir. Yağlama sisteminde oluşabilecek bir arıza çok hızlı şekilde ciddi motor mekanik arızalarına sebep olur.
Yağlama Sisteminin Görevleri Nelerdir?
*Kuru
sürtünmeyi (metal metale) önleyerek, parçalar arasında yağ filmi oluşturur,
böylece sürtünme en aza indirilerek aşınma ve ısınma önlenir.
*Yağlama
sistemi motorun içinde dolaşarak motorun soğutulmasına önemli katkıda bulunur.
*Piston ve
silindir arasında sızdırmazlık sağlar, kompresyon kaçaklarını azaltır.
*Motordaki
çok küçük atık parçacıkları temizler. Motorun kalıntılardan temizlenmesini
sağlar.
*Motor
parçalarının paslanmasını engeller.
Bunlara ek
olarak yağlama sisteminin sağladığı faydalar;
*Motordaki
gürültü ve titreşimleri emer.
*Düşük
sürtünme sebebiyle yakıt tüketimini azaltır.
*Motor parçalarının daha uzun ömürlü olmasını sağlar.
Motorlarda kullanılan yağlama yöntemleri:
*Karıştırmalı
Yağlama: İki zamanlı küçük motorlarda motor yağı (iki zamanlı yağ) benzine
karıştırılır, karter ve yağ pompası yoktur. (Bkz: İki Zamanlı Motorlar) Örneğin küçük motosikletler, çim biçme motorlar, ağaç kesme motorları.
*Sıçratmalı
Yağlama: Karterde yağ bulunur, krank mili yağın içine dalıp çıkarak çalışır
ve yağı pistona sıçratır. Küçük ve tek silindirli motorlarda kullanılır. Kol
muylusunun alt kısmında kaşık veya sıçratma çubuğu ile yağlama yapılır. Yağ
pompası ve yağ kanalları yoktur.
*Basınçlı Yağlama: Motor yağı karterden yağ pompasıyla emilir ve yağ kanallarıyla yağlama noktalarına basınçlı bir şekilde gönderilir. Karter, yağ pompası ve yağlama kanalları vardır. Motorlu araçlarda en yaygın kullanılan yağlama yöntemidir.
Motor Yağ Basıncı Kaç Bar’dır?
Benzinli
ve dizel motorlarda çok yaygın olarak “tam basınçlı yağlama sistemi”
kullanılır, bu sistemde bir yağ pompası karterden emdiği yağı basınçlı şekilde
motor parçalarına basarak yağlama işlemini gerçekleştirir. Motora göre yağ
basıncı değişir, örnek için söylemek gerekirse 1.6 atmosferik benzinli bir
motorun rölantide yağ basıncı: 0,3 bar ve üzeri, 3000 devirdeyken 1,5 - 5,5 bar
arasıdır (her motorun basınç değeri farklıdır).
Örneğin
1,6 tdi dizel motorda değişken kademeli (2 kademeli) yağ pompası kullanılan
versiyonda motor yağ basıncı şöyledir;
Düşük
basınç kademesi: 1,8 – 2 bar
Yüksek
basınç kademesi: 3,8 – 4,2 bar
Otomobil motorlarında yağ basıncı genellikle 5-7 bar’ı geçmez.
Yağlama Sisteminin Çalışması ve Parçaları
Benzinli
ve dizel motor yağlama sistemi, tam basınçlı yağlama sistemidir. Karterde
depolanan motor yağı, emiş ucundaki süzgeçten geçerek yağ pompası tarafından
emilir ve basınçlandırılarak basılır. Pompadan gelen basınçlı yağ, varsa önce
yağ soğutucusundan geçerek yağ filtresine ulaşır. Yağ filtresinde temizlenen
basınçlı yağ, ana yağ kanalından çıkarak; krank mili, piston –biyel
mekanizması, yağ jetleri, zincir gergisi, eksantrik milleri gibi temel
hareketli motor parçalarına ulaşır.
Turbo
beslemeli motorlarda motor yağı turbo yataklarını da yağlar.
Değişken supap zamanlaması (vvt-i, vct, vanos gibi) olan motorlarda, eksantrik zamanlayıcısına da motor yağı gönderilir.
Yağlama Sisteminin Parçaları:
Yağ Seviye Sıcaklık Sensörü - Yağ Seviye Sensörü
Yağ
Pompası: Yağlama
sisteminin en önemli parçası yağ pompasıdır. Yağ pompası hareketini krank
milinden zincir veya dişli çark ile alarak çalışır. Pompa çıkışında aşırı
yüksek yağ basıncını engellemek için yağ basınç sınırlama valfi vardır, böylece
sistem parçaları yüksek basınçtan korunmuş olur. (Bkz: Motor Yağ Pompası)
Yağ
Karteri: Motorun en
alt kısmında yağ karteri bulunur ve yağa depoluk eder. Karter içinde bulunan
yağ burada soğur. Karterde yağ seviye ve sıcaklık sensörü bulunur. (Bkz:
Yağ
Soğutucusu: Özellikle
turbo beslemeli motorlarda yağ soğutucusu da bulunabilir. Yağ soğutucusu
genellikle yağ filtresi ile birlikte bulunurken, ayrı bir parça olarak da
bulunabilir. (Bkz: Yağ Soğutucusu)
Yağ
Jetleri: Bazı
motorlarda pistonların soğutulması için basınç yağı alttan pistonlara püskürten
yağ jetleri bulunur.
Yağ
Süzgeci: Pompa
girişine bağlı yağ süzgeci karter içine daldırılmıştır. Yağdaki büyük
parçacıkları filtreleyerek pompaya girişini engeller.
Yağ
Filtresi: Motor yağı
yağ pompası tarafından basıldığında, sisteme gitmeden önce yağ filtresi
tarafından temizlenir. Yağ filtresi genellikle kağıt elemanlı filtredir. Yağ
filtresi çok kirlenip tıkanırsa veya yağ aşırı soğuktan dolayı katılaşırsa,
filtredeki kağıt elemanın gözeneklerinden geçemez. Bu durumda yağ filtresindeki
by-pass valfi açılarak yağın filtrelenmeden geçmesini sağlar, sistemde kirli
yağ dolaşacağından en kısa sürede filtre değiştirilmelidir. Bu by-pass valfi
normalde yağ filtresinin içinde bulunur. (Bkz:
Filtrede temizlenen yağ, yağ kanallarından ve yağ borularından geçerek motor parçalarına ulaşır ve yağlamayı gerçekleştirir. Filtreden sonraki kısımda yağ basıncını ölçen basınç sensörü ve/veya yağ basınç müşürü (şalteri) bulunur.
(Bkz: Kuru Karterli Motorlar)
(Bkz: Karter Havalandırma Sistemi)
(Bkz: Motor Neden Yağ Eksiltir?)
(Bkz: Motor Yağı Seçimi ve API Standartları)
(Bkz: Motor Yağı Viskozitesi - İnce Yağ Kalın Yağ)
Ana konu (Bkz: Tüm Motor Parçaları ve Sistemleri)
Ana konu (Bkz: Tüm Motorlu Araç Parçaları)
Ana konu (Bkz: Temel Motor Bilgisi)
Yorumlar
Yorum Gönder