Motor Bloğu Nedir? Görevi ve Çeşitleri Nelerdir?

Motor bloğu, motorun temel çekirdek parçasıdır, diğer tüm parçalar motor bloğuna eklenir. Motor bloğunda pistonların çalıştığı silindirler bulunur, silindirlerde oluşan yanmayla motorda güç üretilir. Blok, çok yüksek yanma basıncına (kompresyona) dayanıklı olmalıdır, ayrıca yanma sırasında meydana gelen yüksek ısıyı da hızlıca transfer edebilmelidir. Motor bloğuna silindir bloğu da denir. Motor bloğunda yağ ve soğutma sıvısı (motor suyu) kanalları bulunur.

Blokta bulunan silindirlerin içinde pistonlar alt ve üst ölü noktalar arasında, aşağı- yukarı hareket ederler. Pistonlar, krank miline biyel kollarıyla (piston kolu) bağlanırlar. Pistonların, piston segmanlarının ve silindir yüzeylerinin aşınmaya karşı dirençli olması gerekir, aksi halde yanma odasının sızdırmazlığı sağlanamaz. Pistonlar dayanıklı ve hafif olmalıdır. Pistonların sürtünmelerini azaltmak için, yüzeyleri düşük sürtünmeli özel malzemeyle kaplanır, böylece yakıt tüketimi azaltılır.

Bazı motorlarda (genelde eskilerde) genleşme tapaları bulunur, bunlar motor soğutma sıvı donarsa yerlerinden çıkarak bloğun çatlamasını önlerler.

Motor Bloğunun Görevleri:

*Piston, biyel, krank mili ve volan mekanizmalarını yapısında bulundurarak çalışmalarını sağlar.

*Yapısında silindirleri bulundurur.

*Krank mili blok üzerinde bulunur.

*Yağ ve soğutma sıvısı kanallarını barındırır.

*Karter havalandırma sisteminin (PCV) parçasıdır.

*Şanzıman bağlantısını sağlar.

*Eksantrik mili ve krank mili bağlantısını oluşturur.

*Kayış ve zincir gibi bağlantı elemanlarını üzerinde bulundurur.

*Motorun diğer ek donanımlarının bağlantısını sağlar.

*Karterin sızdırmazlığını sağlar.

Motor bloğu, temel olarak motorun tipini yansıtır. Bloğun yapısal özellikleri, motorun temel özelliklerini belirler ve motorun tipini oluşturur. Silindir sayısı, silindirlerin düzeni, motor bloğunun malzemesi gibi özellikler, motor tipini belirler.

Blok malzemesine göre motor çeşitleri:

Pres döküm blok, dökme demir blok, alüminyum alaşım blok.

Silindir sayısına göre motor çeşitleri:

1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 10, 12 silindirli motorlar.

Silindir düzenine göre motor çeşitleri:

Sıralı motor, V motor, VR motor, W motor, boxer motor, yıldız motor.

Blok yüzeyine göre motor çeşitleri:

Açık yüzeyli motor, kapalı yüzeyli motor.

Silindir özelliğine göre motor çeşitleri:

Gömlekli motorlar, gömleksiz motorlar. Gömleksiz motorda silindir iç yüzeyleri özel kaplamayla kaplanır.

Islak gömlekli motorlar, kuru gömlekli motorlar.

Motorun Ön Kısmı Neresidir?

Motor bloğunda silindirler sıralanmıştır, birinci silindir motorun ön kısmındaki silindir olur. Genellikle motorun ön kısmı kasnakların olduğu kısımdır, arka kısmıysa volan ve şanzımanın olduğu (güç çıkışının olduğu) kısımdır. Öte yandan mercedes ve renault gibi marka bazı motorlarda motorun ön kısmı volan tarafı olarak kabul edilir ve birinci silindir arkadadır.

Motor Bloğunun Malzemesi ve Yapısal Özellikleri

Motor bloğu malzeme olarak dökme demirden veya alüminyum alaşımdan yapılır. Özellikle eski nesil motorlar yaygın olarak dökme demirden imal edilmiştir. Dökme demir bloklar sıcaklığa ve basınca oldukça dayanıklı olmalarına rağmen, çok ağırdırlar. Son yıllarda motor blokları alüminyum alaşımdan yapılmaktadır, bu geçiş önce benzinli motorlarda gerçekleşmiştir. Alüminyum alaşım blokların yeterince sağlam imal edilmesiyle, dizel motorlarda da alüminyum alaşım bloklar kullanılmaya başlanmıştır. Alüminyum alaşım bloklar oldukça hafif, yeterince dayanıklı ve ısı transfer kapasiteleri yüksektir. Silindir kapakları da alüminyum alaşımdan yapılır.

Daha hafif olması için günümüzde pistonlar da döküm yerine alüminyum alaşımdan yapılmaktadır. Motor bloğu alüminyum alaşımdan yapılmışsa, silindirlere çelik gömlekler de takılmamışsa (gömleksiz bloksa), hem piston hem de silindir iç yüzeyleri alüminyum alaşımdan yapılmış olacaktır. Aynı malzemeden yapılmış iki yüzey arasındaki sürtünme katsayısı çok fazla olur, bu istenmeyen bir durumdur, sürtünme ve aşınma çok fazla olur, piston rahat çalışamaz. Bunu önlemek için piston yüzeylerine ve silindir iç yüzeylerine kaplama işlemi uygulanır. Amaç, yüzeylerin mümkün olduğunca sert ve düşük sürtünmeli hale gelmesidir. Örneğin silindir iç yüzeylerine plazma kaplama yapılabilir, böylece gömlek kullanılmasına gerek kalmaz.

Açık Yüzeyli Motor Bloğu

Açık yüzeyli blok tasarımı, silindirleri çevreleyen alanın üstte açık olması ile ayırt edilir. İçerdiği soğutma sıvısı, silindirin tepesindeki en yüksek gerilimli alana kadar bir soğutma etkisine sahip olabilir ve ısıyı silindirin tüm yüksekliği boyunca dağıtabilir. Buna ilave olarak, açık yüzeyli blok tasarımında, silindir kapağı monte edilirken silindirlerin eğilmesi önemli ölçüde sınırlandırılabilir. Açık yüzeyli bloğun dezavantajı, silindir bloğunun rijitliğinin (eğilmezliğinin – sertliğinin) azalmış olmasıdır.

Bu olumsuz etki, metalden yapılmış bir silindir kapağı contası kullanılarak dengelenebilir. Genel olarak, bu tasarım, silindir bloğu üretim sürecini daha verimli hale getirmek için çok fazla olanak sağlar.

Kapalı Yüzeyli Motor Bloğu

Kapalı yüzeyli motor bloğu tasarımı ile silindirlerin etrafındaki boşluk büyük ölçüde kapatılmıştır. Bu durumda blok yüzeyinde, soğutucu sıvının silindirlerin etrafındaki alandan silindir kapağına akmasına izin veren belirli su kanalları bulunur. Bu tasarımın avantajı, açık yüzeyli blok tasarımına kıyasla silindir bloğunun önemli ölçüde daha yüksek rijitliğidir (sağlamlığıdır). Bu tasarımın dezavantajı, soğutma etkisinin silindirin tüm yüksekliği boyunca etkin olmamasıdır. Ayrıca bu tip silindir bloklarının üretimi çok pahalıdır.