Yüksek Basınç Pompası Nedir? Dizel Yüksek Basınç Pompasının Görevi Yapısı Çalışması Çeşitleri

Bölüm 1 - 2
Common rail dizel yakıt sisteminde, besleme pompasından gelen (4-8 bar) yakıtın basıncını, 300-2400 bar'a yükselterek rail borusuna gönderen elemana yüksek basınç pompası denir. Rail borusuna bağlı enjektör borularından enjektörlere gönderilen yüksek basınçlı yakıt, enjektörler tarafından silindir içine püskürtülür. Eski nesil dizel yüksek basınç pompaları (örneğin sıralı tip veya distribütör (DPA) tip), yüksek basınçlı enjeksiyon basıncını oluşturmanın dışında; enjeksiyonun zamanlamasını ve enjeksiyonun miktarını da ayarlamak zorundaydı. Bu pompalar motora takılırken, sente zaman ayarı yapmak gerekirdi.  Common rail yakıt pompası ise sadece yüksek basıncın oluşmasını sağlar; bu sebeple yapısı eski nesil pompalara göre daha basittir. Sente-zaman ayarı yapmak gerekmez. Enjeksiyon zamanlaması ve miktarı, elektronik olarak enjektörler tarafından ayarlanır.


Common rail yüksek basınç yakıt pompası, hareketini motorun zaman zincirinden (triger kayışından) veya eksantrik milinden (bir kaplin ile) alır. Hareketi triger kayışından alıyorsa, pompa milinin ucunda bir dişli kasnak; zaman zincirinden alıyorsa pompa milinin ucunda bir dişli bulunur. Direkt olarak egzoz eksantrik milinden alıyorsa, pompa mili bir kaplin-kamalı bağlantıyla silindir kapağındaki eksantrik miline bağlanır.
Common Rail Yakıt Sistemi Çeşitleri ve Genel Bilgiler
*Bosch 1. Nesil: 1350 bar’a kadar yakıt basıncı.
*Bosch 2. Nesil: 1600 bar’a kadar yakıt basıncı (EDC 16)
*Bosch 3. Nesil: 2000 bar ve üzeri yakıt basıncı
*Bosch 4. Nesil : 1800 - 2700 bar yakıt basıncı.
*Denso 1. Nesil: 1450 bar’a kadar yakıt basıncı (ECD – U2P)
*Denso 2. Nesil: 1800 var ve üzeri yakıt basıncı (HP3 / HP4)
*Delphi Multec: 2000 bar’a kadar yakıt basıncı



Yüksek basınç pompasının temel parçaları-kısımları:
Hidrolik başlık.
Gövde.
Yüksek basınç pompası.
Yakıt giriş ve çıkış rekor bağlantıları.
Pompa tiplerine göre değişiklikler olmakla beraber;
*Yakıt sıcaklık sensörü,
gibi parçalar da bulunur.

Pompa Giriş Rekoru: Yakıt deposundan gelen yakıt hortumu, bu uçtan pompaya giriş yapar.
Pompa Çıkış Rekoru: Hidrolik başlık üzerinde bir tane çıkış rekoru bulunur, yüksek basınçlı yakıt buradaki rekor bağlantıyla yüksek basınç borusuna bağlıdır, bu da rail borusuna bağlanmıştır.
Yakıt Geri Dönüş Ucu: Pompadan yakıt deposuna yakıtın geri gönderildiği uçtur.  Bazı pompalarda enjektörlerden geri dönen yakıt ucu da bu rekorla birleşmiştir. 

Yüksek basınç pompası, Denso, Bosch, Siemens, Delphi gibi firmalar tarafından üretilir.


Yüksek basınç pompasının mekanik yapısı genelde iki şekildedir:
a) Yıldız (Radyal) Tip Pompa (Bosch-Siemens): Merkezde eksantrik olarak çalışan bir mil ve bu milin eksantrik kamlarının bastığı 3 adet piston bulunur. Bu 3 pistonun bastığı yüksek basınçlı yakıt, tek bir çıkış hattında birleşerek rail borusuna (rampaya) gönderilir.
Yüksek basınç pompasında, pompa elemanı 3, 2 veya 1 tane olabilir. 
Denso, buna çok benzer yapıda bir pompa üretir. Piston itici halkanın itici yüzeyi düzdür ve eksantrik çalışarak pistonlara emme basma yaptırır.

b) Eksenel Pistonlu Tip Pompa (Delphi): İçi kamlı halka içerisinde dönerken eksenel olarak çalışan (hareket eden) iki adet piston, yakıtı basınçlandırarak gönderir.

YILDIZ (RADYAL) TİP YÜKSEK BASINÇ POMPASI (BOSCH YÜKSEK BASINÇ POMPASI)
Yüksek basınç pompasının içerisinde 3 adet pompa pistonu bulunur, pompa pistonları 120 derece açıyla yerleştirilmiştir, bu sebeple “yıldız tip” pompa da denir. Pompa, krank mili tarafından döndürülür (bazı sistemlerde zaman zinciri (triger kayışı) veya eksantrik mili tarafından da döndürülür). 3 pompa elemanı olduğunda, bir turda 3 kez basma yapar. 2 pompa elemanı olduğunda ise iki kez basma yapar. 


Bazı bosch pompalarda tek pompa elemanı vardır fakat mildeki 2 adet kam sayesinde bir turda 2 kez basma yapar. 
Daha çok pompa elemanı kullanmak veya bir turda daha çok basma yaptırmak, pompanın debisini arttırır.
Pompanın merkezindeki tahrik mili eksantrik yapıdadır ve mile bir çok kenarlı itici halka yerleştirilmiştir. Pompa eksantrik mili döndükçe, itici halka her bir pompa pistonunu yukarı doğru iter, daha sonra piston yayları pistonu tekrar aşağı iter. Pistonun aşağı hareketinde, besleme pompasının bastığı yakıt , basınç odasına dolar; pistonun yukarı hareketinde yakıt basınçlandırılarak gönderilir. Bazı yakıt pompalarında, pompa elemanını iptal etme özelliği vardır; yakıt sıcaklığı çok arttığında, pompa elemanlardan biri devreden çıkarılır ve yakıt basması engellenir.Daha fazla bilgi için (Bkz: Pompa Elemanını Devreden Çıkarma)
Delphi’nin içi kamlı eksenel çalışan eksenel pistonlu yakıt  pompasına göre, yakıt debisi daha fazladır, yakıt basıncı biraz daha düşüktür (pompa modeline göre bu genellemeler değişebilir).


 

EKSENEL PİSTONLU YÜKSEK BASINÇ POMPASI (İÇİ KAMLI HALKALI POMPA) (DELPHI)
İtici makaralar ve karşılıklı (eksenel) çalışan iki adet piston; içi kamlı halkanın kamlı kısmına geldiğinde merkeze doğru hareket ederek yakıtı sıkıştırır (basınçlandırır). Karşılıklı iki çift kam olduğundan, bir turda 4 kez yakıt basar. Yıldız tip pompaya göre debisi biraz daha düşüktür fakat, basma basıncı yüksektir. Bu tasarım delphi yakıt pompalarında görülmektedir.

Yorumlar

Yorum Gönder