Turbo Wastegate Nedir Ne İşe Yarar? Wastegate Arızası ve Ayarı

Turbo Wastegate Nedir Ne İşe Yarar?

Trubo Wastegate valfi, turbo basıncının aşırı yükselmesini önlemek amacıyla, turbonun dönüş hızını, egzoz (türbin) tarafına yerleştirilen bir klapeyle (kapakçıkla) egzoz gazlarını turboyu döndürmeden, direkt olarak egzoz borusuna kaçıran sistemdir. Yani egzoz gazlarına turboya giremeden önce bir bypass kanalı açarak tahliye eder. Turbo şarj basıncını kontrol etmek için, wastegate mekanizmasıyla turbo şarj kanatçıklarının dönüş hızı ayarlanır-değiştirilir, böylece o an motorun ihtiyaç duyduğu ideal turbo basıncı elde edilmiş olur. Turbo Wastegate’in görevi turbonun dönüş hızını azaltarak emme manifolduna gönderilen basınçlı temiz havanın basıncını azaltmaktır. Wastegate valfine, emniyet supabı da denir.


Wastegate arızası ve motora çok fazla basınçlı hava gönderilmesi, motorun hava-yakıt karışımını ayarlayamamasına, emme manifolduna giden emiş hava hortumunun patlamasına - sızdırmasına (böyle olursa çekiş düşer) veya yanma odasına çok aşırı miktarda havanın alınmasına, sıkıştırma zamanında aşırı basınç yükselmesine ve motorun kol çıkarmasına sebep olabilir.Öncelikle (Bakınız: Turbo Şarj Nedir?)
Turbonun basınç kontrolüne "boost control" denir, westgate tüpü bir selenoid valf ile kumanda edilirse (yeni nesil araçlarda), bu valfe "basınç kontrol valfi" (boost control valve) denir.


Turbo Wastegate Çalışma Prensibi

Tam yük gerektiğinde, by-pass klapesi kapalıdır ve egzoz gazlarının tümü türbin kanatçıklarına yönlendirilerek maksimum turbo basıncı oluşturulur. Basınç aşırı arttığında veya olması gerekenden yüksek olduğunda, by-pass klapesi açılarak egzoz gazlarının bir kısmının türbinden geçirilmeden direkt egzoz hattına gönderilmesi sağlanır.
 
Turbo Wastegate mekanizması temelde üç çeşit prensiple (kumanda yöntemiyle) çalışır:
a)Pnömatik kontrol-Mekanik Sistem (Diyaframlı basınç tüpüyle)
b) Basınç Kontrol Valfi ile kumanda - Elektropnömatik Sistem (Elektropömatik Kontrol; Diyaframlı basınç tüpü bir basınç sınırlama selenoid valfi (elektrovanasıyla) kumanda edilir). Basınç veya vakum kullanılır.
c)Elektronik kontrol (Valf, ECU kumandasındaki bir elektrik motoruyla açılıp kapatılır)
(Bkz: Turbo Gecikmesi ve Blow Off Valfi



a) Wastegate’in Pnömatik Kontrolü (Mekanik Tip)

Wastegate basınç tüpü (wastegate valfi) ya basınçla çalışır (pnömatik kontrol) ya da vakumla (elektronik kontrol) çalışır. Her iki prensipte de amaç aynıdır, wastegate klapesini motor devri ve basınç ihtiyacına göre açıp kapatmak.

Wastegate Valfi (Diyaframlı Basınç Tüpü) – (Basınçla çalışan tip – Pnömatik kontrol)
Diyaframlı wastegate valfine bağlanan hortumun ucu, turbo şarjın basınçlı havayı bastığı kompresör çıkışına bağlıdır.

Aşırı turbo basıncını önlemek amacıyla, wastegate valfini (klapesini) açıp kapatan bir diyaframlı basınç tüpü vardır. Diyaframlı basınç tüpünün içerisinde bir diyafram zar ve diyaframı iten bir yay bulunur. Yayın sertliğiyle diyafram geri çekilmiş  pozisyondadır ve diyaframın diğer ucu, wastegate bypass klapesine giden bir çubuk mile bağlıdır, klape normalde kapalıdır. Diyaframa arka kısmındaki hava odasına, turbonun basınçlı havayı bastığı kanaldan basınç etki eder, eğer turbo basıncı belirli bir değeri aşarsa, basınçlı hava diyaframı bastırır, diyaframın bağlı olduğu çubuk mil klapeyi açar ve egzoz gazlarının bir kısmı, turbo türbin kanatçıklarına çarpmadan kestirme yoldan (bypass) egzoz hattına gönderilir. Türbin kanatçıklarına daha az egzoz gazı çarpar, türbin mili daha yavaş döner, milin diğer ucundaki kompresör kanatçıkları da daha yavaş döner, turbo besleme basıncı düşer, basınç düşünce diyaframa etkiyen basınç da azalır, yay kuvveti basıncı yener, yay genişler ve diyaframı geri iter, çubuk mil geri çekilir, klape kapanır.


Basınç çok artarsa, bypass klapesi çok açılır; basınç biraz fazla artarsa, klape daha az açılır. Bu sistem tamamen mekanik-pnömatik olarak çalıştığından, hassas ayarlamalar yapılamaz ve motorun tork ihtiyacına göre elektronik olarak kumanda edilemez.
(Pnömatik diyaframlı basınç tüplü kumanda)

b)Turbo Basınç Kontrol Valfi (Elektropnömatik Kontrol)

Wastegate valfi, elektronik olarak motor kontrol ünitesi tarafından ayarlanır. Bu sistemde turbo basınç ayarlaması elektronik olarak daha hassas yapılır ve bir önceki sistemden daha verimli çalışır. Turbonun çıkış basıncı, motorun güç talebi, yol ve yük şartlarına göre çok hassas şekilde ayarlanır. ECU, basınç kontrol valfini; basınç kontrol valfi de westgate basınç tüpünü; basınç tüpü ise bypass klapesini (kapakçığını) kumanda eder.

Sistemin çalışması iki türde olabilir: Basınç ile kumanda veya Vakum ile Kumanda. Wastegate bypass klapesi motor kapalıyken normalde açıksa; bu vakum ile kumanda ediliyordur. Motor kapalıyken klape de kapalıysa; bu klape (wastegate mekanizması) basınç ile kumanda ediliyordur. 
(Bkz: Turbo Basınç Kontrol Valfi)
Basınç İle Kumanda: Eski mekanik (aslında pnömatik) sistemde, turbo çıkış basıncı direkt olarak westgate basınç tüpüne etki ettirilerek, bu basıncın etkisiyle bypass klapesi açılıyordu, ECU'nun bir etkisi-müdahalesi yoktu. 
Bu sistemdeyse, turbonun çıkış basıncı "basınç kontrol selenoid valfine" etki ediyor, ayrıca emiş hattında bağlı bir hat ile de emilen havanın basıncı etki ediyor, üçüncü hat ise kumanda hattı basınç tüpüne etki ediyor.
Valf, kumanda hattındaki basıncı elektronik olarak ayarlanıyor, bu ayarlamayı ECU'nün komutlarına göre yapıyor. Kontrol hattındaki basınç, basınç tüpündeki diyaframı itiyor, diyafram ise kolu ileri iterek klapeyi açıyor.
Basıncın ayarlanmasında; motor yükü, turbo çıkış basıncı (turbo basınç sensöründen), emilen havanın sıcaklığı, manifold basıncı, atmosfer basıncı gibi değerler hesaba katılır. (Bkz: Turbo Basınç Kontrol Valfi)
 

Vakum ile Kumanda: Bu sistemde, diyaframlı wastegate valfi (basınç tüpü), vakum prensibiyle çalışır.  Bazı dizel motorlarda silindir kapağında bir vakum pompası vardır. Diyaframlı vakum tüpünün hortumu, bir şarj basıncı sınırlama selenoid vafine (elektrovanaya) bağlıdır. Bu selenoid valf ise, vakumpompasıyla, diyaframlı basınç tüpü arasında çalışır. Diyaframlı vakum tüpüne uygulanan vakum, diyaframı ve bağlantı çubuğunu hareket ettirerek, wastgate klapesini açıp kapatır.
Motor kontrol ünitesi, turbo basınç sensörüyle turbo şarj basıncını sürekli ölçer, ve olması gereken basınç değerini ayarlamak için, basınç sınırlama selenoid valfini kumanda eder. Selenoid valf, diyaframlı vakum tüpüne bağlı olan hava hattı kanalını açıp kapatarak, diyaframlı basınç tüpüne uygulanan vakum kuvvetini değiştirir, değişen vakum kuvvetine bağlı olarak, wastegate klapesi hareket ederek açılır veya kapanır, böylece turbo basıncı arttırılır veya azaltılır.


Turbo basınç sensörü arızalanırsa, turbo basıncı ECU hafızasındaki değere göre ayarlanarak sınırlandırılır, çekiş düşer. Arıza lambası yanar.
Basınç kontrol valfi arızası (basınç sınırlayıcı selenoid valf arızası)  durumunda, ECU motor performansını sınırlandırır. Arıza lambası yanar. (Bkz: Turbo Basınç Kontrol Valfi)

c) Wastegate’in Valfinin Elektronik Olarak Kumandası

Bu sistemde wastegate düzeneğindeki bypass klapesi, direkt olarak bir elektrik motoruyla açılıp kapatılır. 
 

Turbo Wastegate Ayarı Nasıl Yapılır

Diyaframlı basınç tüpüne bağlı olan itme çubuğunun diğer ucu wastgate bypass klapesine bağlıdır. Bu bağlantıda çubuğun klapeye bağlandığı kısımda ayar somunları bulunur (üstteki resime bakınız), somunlar gevşetilip çubuğun boyu uzatılıp kısaltılarak, klapenin ayarı yapılabilir. Klape genellikle normalde kapalı pozisyondadır, ayar yaparken klapenin normalde tamamen kapalı olmasına dikkat edilmeli. El ile çubuk itilerek klapenin çalışması kontrol edilmelidir.
Ayar somunlarının titreşimde kendiliğinden gevşememesi için kontra somun veya segman bulunabilir, bu parçaların doğru takıldığından emin olunmalı.


Turbo Wastegate Arızası

Diyaframlı basınç tüpünün (diyaframlı valf) diyaframı yırtılıp patlayabilir, bu durumda değiştirilmesi gerekir. Bağlantı çubuğundaki ayar somunları gevşeyebilir, ayarı yapılıp somunlar sıkılmalıdır. Aşırı kurumdan dolayı wastgate klapesi tam olarak yerine oturmayıp kapanmayabilir, bu durumda turbo sürekli egzoz gazını kaçıracaktır, turbo basıncı düşecek, motor çekişi de düşecektir. Kurumların bir solventle temizlenmesi gerekir.
Wastegate'in hava hortumlarında çatlak-yırtık olmaması gerekir, hava kaçağı olmaması gerekir. Hortum ve bağlantı kelepçeleri kontrol edilmeli. Sistemde yukarıda anlatılan bir basınç kontrol selenoid valfi varsa (yukarıdaki "b" tipi), bu valfin arızalı olup olmadığına bakılmalıdır. Sistemde bir elektrik motoru varsa (yukarıdaki "c" tipi), bu arızalı olabilir. 
Wastegate arızası ve motora çok fazla basınçlı hava gönderilmesi, motorun hava-yakıt karışımını ayarlayamamasına, emme manifolduna giden hava emiş hortumununun patlamasına - sızdırmasına (böyle olursa çekiş düşer) veya yanma odasına çok aşırı miktarda havanın alınmasına, sıkıştırma zamanında aşırı basınç yükselmesine ve motorun kol çıkarmasına (nadiren) sebep olabilir. İlgili arıza kodları: P0243 P0244 P0245 P0246 P0247 P0248 P0249 P0250 
(Bkz: Turbo Arızaları)

Yorumlar

  1. bu bilgiler arıza tespit ve teshişi için çok faydalılılar.
    dizel profesörü

    YanıtlaSil
  2. hocam merhabalar
    aracı çalıtırıyorum kalkış turbosuz kalkış gibi 2. vitese atıyorum yine güçsüz sonra bir anda raba fırlıyor. bazen turbo devreye girmiyor .bazı gözlemlemeler sonucu aracım bazen vakum işlemini yapmadığını gördüm. actuatörde sorun yok.selenoid valfi değişti yine sorun devam ediyor.map sensörü ıntercollerın üstünde duruyor söküp spreyle temizledik. bişey farketmedi
    rölantide kaputu açıp baktım turbo watgate mili aşağıda duruyor yani selenoid vakumlama yapmıyor. bazende rölantide kaputu açıp bakıyorum çubuk yukarıda selenoid vakum yapıyor ve bu hareket halindeykende başıma geliyor.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Bendede ayni sorun var cozebildinizmk ayni sorun

      Sil
    2. Rölantide westgate çubuğu sabit durur . gaza basıp ani bıraktığın anda ileri veya geri oynayarak kapağı açar basınç düşer ve yine eski konumuna döner yani kapak kapanmış olur. benim kullandığım bütün tdci dizellerde böyle idi .Şuanda elimdeki arabanın biri çekişten düşmüş ama kısa mesafe kullandiğımiz için idare ediyoruz .anladığım kadarıyla kapak açık kalıyor çünkü mil üzerindeki somunlar gevşek.

      Sil
  3. Hocam merhaba benim araç opel astra j kasa 1.6 ctdi turbo dizel 2015 aracımda p0299 hatası aldım turbo düşük basınç uyarısı olarak geçiyor turbo ve hortumlar kontrol edildi bi sıkıntı çıkmadı tutbo sesi de rölantide normal ama aracı 3-4 bin devir yapmaya gelmiyor yine veriyor hatayı ve çekişten düşüyor var 3. Ve 4. cü viteste yapıyor genelde varmı bi bilgisi olan ?

    YanıtlaSil
  4. Hocam benim araç fiesta 1.6 tdci bundan 4 ay kadar önce aracım da ciddi şekilde çekişten düştüğünü hissettim ıkı gun aynı kullandım arıza ışığı yaktı. P0299 turbo süperşarj boost sonradan arıza ışığı söndü ama çekiş yine sıkıntılı. Araçta yapılmayan işlem kalmadı resmen turbo bakıma gitti geldi. Enjektörler bakıma girdi kızdırıcılardan ıkısı arızakıymış değişti hepsi. Westange değişti westange te komut veren hortumların takıldığı parça değişti. Katalizör iptal edildi denendi. Turbo hortumu değişti.enjektörlere yakıt veren parça kontrol edildi. Sorun hala aynı. Ne yapmamız lazım arıza lambaları da yanmıyor.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Merhaba,
      https://otomobilteknoloji.blogspot.com/2018/11/p0299-airza-kodu-aciklamasi-belirtileri-sebepleri.html

      Sil
    2. Merhaba.. 1. hava filtresi değişmeli. 2.hava filtresinden turboya giden borular kontrol edilmeli.Delik veya gevşek bağlantı var mı? 3.Turbodan çıkan intercolere giden hortum incelenmeli delik ve gevşek bağlantı. 4.İntercoler den motora giden hortomlar delik, çatlak bağlantı gevşekliği var mı incelenmeli. Hortomlarda iğne ucu kadar delik olsa araç çekişten düşer. 5. İntercoler (turbo radyatörü) delik var mı? Tıkalı mı incelenmeli. İntercoler altında yağ varsa delik var demektir. Turbo sağlamsa westagete valfin bypas klapesi (egzos gazı açma kapama kapağı turboya gönderme kapağı) bağlantı çubuğu gevşekse ayarlanması gerekir. by pass klapesi dedikleri turbonun egzos gazı ile çalışmasını sağlayan kapaktır. Bu kapak gevşek olursa egzos gazı turbo kanatlarını yeterli güçte çeviremez gaz egzosa kaçar. Sonuçta güç kayıbı ortaya çıkar. Westagete valfinin turbo egzos ayar kapağına (bypas klapesi) bağlandığı 15 cm civarında bir demir çubuktur ve üzerinde ayar somunları vardır. Elinizle ileri geri çekin kolayca çekiliyorsa ayarsız ve kapak tam kapanmıyor demektir. İşi bilen bir ustaya ayar yaptırmak gerekir.Aracın teknik özelliklerine göre. Bu kısım da sağlamsa geri kalan kapağın kapandığı yerde düzensiz kurum birikmesi , bozukluk akla gelir. Turbo bakımdan gelmişse bu kısım çözümlenmiş olmalı. Kızdırma bujileri takım olarak değiştirilmeli. Bujiler ilk çalışmada önemli. Çekiş gücü ile ilgisi yok gibi. Bu arada maf sensör de temizlenmeli. Hava filtresi çıkışına bağlıdır. Bu kirli veya bozuksa yakıt hava karışımını beyin doğru ayarlayamaz ve havaya uygun yakıt veremediğinde araç güçten düşer.

      Sil
  5. Benim aracim yüksek devirde kulaninca bazen turbo kendisini korumaya aliyor.araç cekisten düşüyor sağa cekip araci tekrar çalıştırdığım da düzeliyor. Ariza ışığı yakmiyor .ariza kodu olarakta p0234 arizasi veriyor .ne yapmam lazim..

    YanıtlaSil
  6. Benim araba 4 bin deviri zor buluyor çekiş yok veskeyt kolu açılıp kapanmıyor sebep veskeytin hortumu takıldığı walfden olurmu

    YanıtlaSil
  7. turbonun altındarki wasgate arızalı atatürk otosanayide 550 tl

    YanıtlaSil
  8. Weskwyti asılan hava çok az ve kol aşağı çekilmiyor arac 4 bin deviri geçmiyor rampada 1.vitese kadar düşüyor sebebi nedir

    YanıtlaSil
  9. Merhaba P22D3-77 ve P22CF-71 arızaları neden kaynaklı olabilir.

    YanıtlaSil
  10. chevrole cruze 1.4T Benzinli araç turbo manifoldu çatladı değiştirdik ama westegate ayarı yapamıyoruz 2800 devirde p0299 hata kodu veriyor nasıl ayarlayabiliriz

    YanıtlaSil
  11. merhabalar aracım ford focus 1.6 TDCİ aracım turboya geçtiği zaman tekleme yapıyor sebebi nedir öğrenebilir miyim bilgisi olan varmı ve nasıl düzeltebilirim

    YanıtlaSil
  12. Hocam merhaba. 2016 Astra J kasa aracım var. Yarım saatten fazla yoğun trafikte kaldığımda, trafik açılıp normale döndüğü anda motor arıza lambası yanıp motor çekişi düşüyor. Araç 80 90 km hızı geçmiyor. Stop ettirip bi 5 dk dinlendirince normale dönüyor ve lamba da 1 gün sonrasında sönüyor. Normal zamanlarda çekişte ya da turboda hissedilir bir arıza yok. Sadece yoğun İstanbul trafiğinde kaldığımda başıma geliyor. Usta turbo wastegate valve arızası olduğunu söyledi ama aktif bir arıza yoktu ustaya gittiğimde. Öneriniz nedir bu konuda?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Merhaba, arıza lambası yanıyorken servise gitmek, cihaza bağlatıp arıza kodunu tespit ederek teşhis yapmak.

      Sil
  13. Bende 1.5 dci var intercolersuz p0234 ariza kodunu atiyor 110 km hiza gelince hortumlari kontrol ettik map sensorunu degistirdik gene ayni arizayi veriyor turbo sifir aldik gene ayni bir turlu sorunu cozemedik arizayi attigi zman arac gaz kesiyor pedaldan ayami cekdimde ariza sonuyor tekrar 110 km hiza cikdinmi ariza atiyor

    YanıtlaSil

Yorum Gönder