Can Bus Arızası Nedir? Nasıl Giderilir? Can Bus Sistemi Arıza Kontrolleri

Can bus hattında iki adet bakır kablo kullanılır. Can bus hattı kabloları, parazit oluşmasını önlemek, iletilen verilerin güvenli bir şekilde aktarılmasını sağlamak amacıyla, iki adet bakır telin örgü şeklinde birbirleri üzerine kıvrılmış haldedir. Can bus hattındaki bu iki bakır kablodan birine High Can (Yüksek Can Hattı); diğerine ise Low Can (Düşük Can Hattı) denir. Bu kabloların renkleri farklıdır.  Veriler bu hatlar üzerinden aktarılır.

Can bus hattında bir ana hat ve bu ana hatta bağlı olan ve ECU sayısı kadar alt can bus hatları mevcuttur. Alt can bus hatları, bir gateway (ağ geçidi) kontrol ünitesiyle ( ana merkez ECU- main body ECU) , birbirlerine be ana can bus hattına bağlıdır. OBD soketinde uçları bulunan hat uçları (can high ve can low), ana can bus hattıdır ve diğer tüm ECU’ler ve can bus hatlarıyla bağlantılıdır. Konu anlatımında ana can bus hattı işlenmektedir.

Eğer sadece belirli bir ECU’ye ait can bus hattının kabloları kontrol edilecekse, tesisatta bu hatların bulunması gerekir, yerleri araçlara göre değişiklik gösterir.

Can Bus sisteminde bir arıza meydana geldiğinde, örneğin ana can bus hattına bağlı bir ECU ile iletişim koptuğunda, genellikle bu arıza bir arıza (DTC) koduyla OBD sistemine kaydedilir ve arıza teşhis cihazının bağlanmasıyla okunabilir. Eğer OBD soketine bağlı olan kablo hattında kopukluk olursa, doğal olarak arıza kodları okunamayacaktır. Nadiren de olsa bazı durumlarda CAN bus hattı ve bağlı tüm ECU’lerin hatlarında titreşimden kaynaklanan geçici iletişim arızaları oluşabilir, bu durunda yolda giderken bir çok arıza lambasının (motor arıza, ESP, ABS arıza lambası gibi) yandığı görülebilir, bu bir geçici anlık kesintiyse, sürüşte bir problem olmayacaktır, birkaç kez marş-stop yapınca, belirli bir süre geçince, arıza lambalarının söndüğü görülebilir. Bu arıza kalıcı bir arızaysa, sistemlerin çalışmasında bozulma görülecek ve arıza lambaları yanmayacaktır. Kesin teşhis, cihaza bağlandığında görülür.

Ana can bus hattının iki ucunda 120 ohm’luk direnç bulunur. Bu hat sonu dirençleri sayesinde, Can high ve can low hatlarında farklı voltajlar oluşur. Bu dirençler ana can hatttında Can high ve Can low kablolarına paralel olarak bağlandıklarından, devrenin ortalama direnci 60 ohm olur.

Ana can bus hattına, bir çok ECU ile bağlantıyı sağlayan alt can bus bağlantıları vardır. Buna “alt can bus hattı denir. Örneğin; Motor ECU, Şanzıman ECU, ABS ECU gibi üniteler, kendi can bus hatlarıyla ana can bus hattına bağlanırlar. Bazı alt can bus hatları “tek kablolu” olabilir. Alt can bus hattı kabloları bir merkezi kontrol ünitesine (Gateway’e) bağlıdır.

Ana can bus hattı OBD soketine iki pin ile bağlıdır ve bu uçlardan direnç ve voltaj ölçümü yapılarak arıza teşhisi yapılır. İlk önce sistemle ilgili sigorta ve röleler kontrol edilmeli, daha sonra CAN BUS sistemindeki kontrollere geçilmelidir.  Eğer alt can bus hatlarında bir arıza varsa, bunun kontrolü (direnç ve voltaj) OBD soketinden yapılamaz.

Can bus hattında görülen arızalar ve sebepleri genellikle şunlardır:

*Can bus hattında kopukluk. Kopukluk sadece bir ECU bağlantısındaysa, sadece o ECU ve sistemi etkilenir. Ana can bus hattındaysa tüm sistem etkilenir. Kopukluk OBD soketina bağlanan can bus hattındaysa, arıza teşhis işlemi yapılamaz.

*Can bus hattında kısa devre. Hattaki kısa devre üç şekilde olabilir. Can bus hattındaki iki kablonun birbirine temas ederek kısa devre yapması, kablolardan birinin şasiye (eksiye) kısa devre yapması, kablolardan birinin artı hatta (B+’ya) kısa devre yapması. Tüm kısa devreler multimetreyle kontrol edilebilir. Ayrıca OBD sisteminde arıza kodu da oluşacaktır. Kısa devre,  tüm sistemi etkileyebilir.

*Ana can bus hattı ile ECU’leri birbirine bağlayan kablolarda kopukluk. Kopukluk genellikle kablo-soket fişlerinin çıkması şeklinde görülür. Örneğin ABS ECU’sünün soketindeki ilgili can bus kablosu-pini yerinden çıkmış, temassızlık yapmış olabilir.

 

Can Bus Hattında Gerilim (Voltaj) Değişimleri ve Voltaj Ölçümleri

Can bus hattını oluşturan iki adet kabloda,  tahrik sistemi bus bilgisinin (data bus) çekinik veya baskın olması durumuna göre voltaj değişimi görülür.

Çekinik durumdayken,;

motor güç ünitesi can bus bilgisi gerilimi yaklaşık 2,5 volttur.

Can bus hattı baskın durumuna geçtiğinde;

Can high hattında gerilim 1 volt artar ve 2,5 + 1 volt= 3,5 volt olur.

Can low hattında gerilim 1 volt azalır ve 2,5 – 1 volt= 1,5 volt olur.

Sonuç olarak çekinik durumdayken Can hatları arasında geirilim farkı 0 volt olur, çünkü her ikisi de 2,5 volttur.

Baskın durumdayken can hatları arasındaki gerilim farkı 2 volt olur,  3,5 – 1,5 = 2 volt.

Bu gerilimleri hesaplayıp gözlemleyebilmek için, CAN BUS hattındaki Can high ve Can low kablolarında multimetre ile gerilim ölçümü yapılması gerekir.

Can Bus Hattında Voltaj Ölçümüyle Arıza Kontrolü (CAN Hattı Kontrolleri)

Aracın OBD bağlantı soketinden CAN High (Can yüksek) ve CAN Low (Can düşük) kablo uçları kullanılarak gerilimleri ölçülebilir.

OBD soketinde:

CAN High ucu 6 nolu pin.

CAN Low ucu  14 nolu pindir.

Voltaj (gerilim) ölçümleri, 6 ve 14 nolu uçlarla, şasi uçları arasında yapılmalıdır.

Kontak açık (ON) olmalıdır.

CAN High Hattı Voltaj Kontorlü: Multimetrenin pozitif ölçüm ucu 6 nolu pine, multimetrenin eksi ölçüm ucuysa, 4 veya 5 nolu şasi pinlerine tutulur. Kontak açık, yaklaşık 2,5 volt olmalıdır.

CAN Low Hattı Voltaj Kontorlü: Multimetrenin pozitif ölçüm ucu 14 nolu pine, multimetrenin eksi ölçüm ucuysa, 4 veya 5 nolu şasi pinlerine tutulur. Kontak açık, motor çalışmıyorken okunan değer yaklaşık 2,5 volt olmalıdır.

Can Bus Hattın Direnç Ölçümü (Can Bus Hattı Direnç, Kopukluk, Kısa Devre Kontrolü)

Can bus hattında kopukluk, kısa devre ve şasiye kaçak olup olmadığı, hattın direnci ölçülerek belirlenebilir. Bunun için bir multimetre (ohmmetre) kullanılarak, aracın OBD soketinden direnç ölçümü yapılır. Sistemde kesinlikle elektrik olmamalıdır bunun için kontak 1 dakikadan uzun süredir kapalı olmalıdır,  bu sırada araçtaki herhangi bir elektrikli donanım çalıştırılmamalı, aracın kapıları açılıp kapatılmamalıdır,  aksi halde can hattında bir sinyal oluşacak ve bu da direnci değiştirecektir.  Eğer direkt can bus sistemine bağlı bir ECU’nün alt can bus hattında (kablo uçları bulunup) bir kontrol yapılacaksa, örneğin konfor can hattı gibi, kontak kapalı olsa bile enerjilidir, bu durumda akü kutup başı söküldükten sonra ölçüm yapılır). Burada ana can bus hattı için açıklama yapılmıştır.

 

Can Bus Hattın Direnç Ölçümü (Can Bus Hattı Direnç, Kopukluk, Kısa Devre Kontrolü)

OBD Soketinde:

Can High hattı 6 nolu pine

Can low hattı 14 nolu pine bağlıdır.

Multimetre direnç konumuna (200 ohm) getirilir. Ölçüm uçlarından biri OBD soketinin 6 nolu pinine, diğer ölçüm ucu 14 nolu pinine tutulur. Ölçülen direnç değeri  53 – 66 ohm arasında olmalıdır. Ölçülen direnç 250 ohmdan daha fazlaysa kablolarda temassızlık-kopukluk vardır.

Ölçüm sonucu: Hiç direnç değeri okunmuyorsa, hatta kopukluk vardır. Düşük direnç okunuyorsa kısa devre vardır. Yüksek direnç okunuyorsa temas-iletkenlik sorunu vardır. 

BÖLÜM:1-2-3-4-5-6