Hidrolik Supap İticisi Nedir Ne İşe Yarar Nasıl Çalışır?

Mekanik iticili supap sistemine sahip motorlarda, ısıl genleşmeler sebebiyle supaplarda supap boşluğu bırakılır ve belirli aralıklarla supap boşluk ayarı (supap ayarı) yapılması gerekir. Hidrolik supap iticisi kullanılan motorlarda supap boşluğu otomatik olarak ayarlanır ve supap boşluk ayarı yapmak gerekmez, supap boşluğu her zaman sıfırdır ve bakım-ayar maliyeti ortadan kaldırılmıştır.  Bir aşınma veya ısı sebebiyle bir uzama-kısalma meydana geldiğinde, bu değişim, hidrolik iticinin uzayıp kısalması sayesinde karşılanır, yani supap boşluğu her zaman sıfırdır, fakat parçalarda bir uzama-kısalma meydana geldiğinde buna izin verilir. Supap boşluğunun sıfırlanması sayesinde supap sesi azalmıştır.

Hidrolik supap iticisi (tapet); eksantrik mili kamı ile supap arasında veya bazı tiplerde külbütör kolu supap arasına veya külbütör kolu-kam arasına yerleştirilebilir. Külbütörlü supap sisteminde hidrolik iticiler “hidrolik boşluk giderme elemanı” olarak adlandırılır. Hidrolik supap iticisi kendi kılavuz yuvası içinde çalışır ve yağ akışı için burada yağ kanalları vardır.

Hidrolik Supap İticisinin Avantajları:

*Supap ayarı gerektirmez.

*Supaplar daha sessiz çalışır.

*Motorun rölanti devri daha düzgün hale gelir.

*Supapların ömürleri daha uzundur.

   

  

Eksantrik mili silindir kapağının üzerinde yataklandırılmış (OHC) motorda ,

külbütör mekanizması kullanılmamışsa, kamların hareketi doğrudan hidrolik iticiyle supap başına iletilir. (Direkt Supap Tahrik Sistemi). 

Alttan eksantrikli (OHV) motorlarda külbütör mekanizması (endirekt supap tahrik sistemi) ve itici çubuklar kullanılır. Bu durumda hidrolik iticiler, itici çubuğun altında aşağıdadır ve supap ile direkt temas halinde değildir. Buna "hidrolik boşluk giderme elemanı" denir. Bazı külbütörlü supap sistemine sahip üstten  eksantrikli (OHC-SOHC-DOHC) motorlardaysa, hidrolik boşluk giderme elemanı supapla külbütör kolu arasında olabileceği gibi, külbütör kolunun arkasında da olabilir.

Hidrolik Supap İticisinin Çalışması

Motor yağı, yağ pompası tarafından silindir kapağındaki yağlama kanallarına basılır. Silindir kapağındaki yağ kanallarından gelen basınçlı motor yağı, hidrolik iticinin yağ haznesine dolar (üst oda). Burada yağ, bir çek valf ile karşılaşır, çek valfin bilyesini kapalı tutan yayın kuvvetini, yağ basıncı yener ve bilye aşağı hareket edip çekilerek, çek valf açılır. Artık motor yağı basınç odasına dolmaktadır. Yağ basınç odasına doldukça, hidrolik itici yukarı doğru hareket eder ve supap boşluğunu sıfırlar. Artık supap boşluğu yoktur ve  hem yağ haznesi hem de basınç odası yağ ile doludur. Basınç odası da dolduğu için artık yay, çek valfi kapalı konumda tutmaktadır. Yağ geriye akamaz.

Kam, supap iticisine vurduğunda, yani aşağı doğru ittiğinde, basınç odasındaki yağın basıncı artar fakat çek valf kapalı olduğundan, yağ hiçbir yere hareket edemez. “Sıvılar sıkıştırılamaz” fizik kanunu gereği, hidrolik supap iticisi kam tarafından itildiğinde, tıpkı bir katı cisim gibi davranır ve bu itme hareketini aynen supaplara iletir. Hidrolik iticinin çalışma prensibi ve supap boşluğunun alınması aşağıdaki animasyonlarda gösterilmiştir.

KÜLBÜTÖRLÜ SUPAP SİSTEMİNDE SUPAP BOŞLUĞUNUN GİDERİLMESİ

Hidrolik boşluk giderme elemanı, külbütörlü supap sistemine (endirekt supap tahrik sistemine) sahip motorlarda, supap boşluğunun sıfırlanması ve ayarlanması için kullanılır. Hidrolik prensiple çalışan çek valfli, pistonlu silindirik bir yapıya sahiptir. Esas olarak hidrolik iticilerle (hidrolik tapetlerle) aynı prensibe sahiptir.

Hidrolik supap boşluk giderme elemanı, külbütör mekanizmasına iki farklı konumda bulunabilir:

*Supapların hemen üstünde, supap ile külbütör kolu arasında.

*Külbütör kolunun arka kısmında.

   

Bazı külbütörlü supap sistemlerinde, külbütör kollarında (manivelalarda) makaralar kullanılır, makaraların kullanılma amacı, manivela kolu ile kam yüzeyinin aşınmasını azaltmaktır.

   

Hidrolik Boşluk Giderme Elemanının Çalışma Prensibi

Hidrolik boşluk giderme elemanı iki hareketli parçadan oluşur, bunlar piston ve silindirdir. Bir yay tarafından piston silindir içine doğru itilerek, külbütör parmağı ve supap arasındaki boşluk bırakılmaz. Bu sırada çek valften aşağı doğru yağ akar ve basınç odasını doldurur. Külbütör parmağı aşağı doğru baskı yaptığında çek valf kapalıdır ve sızı kaçamaz, artık katı bir cisim gibi davranır ve itme hareketini supaba iletir.

 

Hidrolik boşluk giderme elemanı, birbiriyle karşılıklı hareket eden iki parçadan oluşur: piston ve silindir. Piston yayı bu iki parçayı, makara ve kam kam mili arasında boşluk kalmayıncaya kadar iter. 
Çek valfin amacı yüksek basınç bölmesini kapatmak ve sızdırmazlığı sağlamaktır.

   

Çek valf; kam tarafından makaralı külbütör kolu itildiğinde kapanır ve yüksek basınç bölmesinde basınç oluşur. Boşluk giderme elemanı içindeki çek valf, supapların açılma anında kapalı kalarak, rijit (esnemeyen, boyutu değişmeyen) bir eleman gibi davranır.

Kam dönerek itiş pozisyonundan çıktığında, makaralı külbütör kolu artık daha fazla itilemez, supaplar kapanır. Bu sırada boşluk giderme elemanı içindeki  yüksek basınç odasındaki basınç azalır, eleman içindeki yay tekrar pistonu tekrar iterek, kam ve makara arasındaki boşluğu sıfırlar.

Üst konu (Bkz: Supap İticisi-Fincan-Tapet)

Ana konu (Bkz: Supap Sistemi)