Elektronik Gaz Kelebeği Nedir Ne İşe Yarar? Arızası ve Adaptasyonu

Gaz Kelebeği Nedir Ne İşe Yarar (Görevi)?

Gaz kelebeği, benzinli motorlarda emme manifoldundan motora alınacak hava miktarını ayarlamaya yarar. Sürücünün gaz pedalına basma miktarına bağlı olarak açılan kelebek, motora giren hava miktarını belirler. Motora ne kadar çok hava girerse, motor devri ve gücü o kadar artar. 

Gaz Kelebeği Nerededir?

Gaz kelebeği, hava filtresinden sonra, emme manifoldundan önce, emme manifolduna bağlı olan  genelde plastik bazen alüminyum olan hava giriş borusu üzerinde bulunur

 

Elektronik Gaz Kelebeği Nasıl Çalışır? (Elektronik Gaz Kontrol Sistemi)

Elektronik gaz kelebeğinde gaz teli (bowden kablosu) bulunmaz, gaz pedalına basılma miktarı gaz pedalı konum sensöründen ECU’ye bildirilir, ECU ise, elektronik gaz kelebeğine sinyal göndererek gaz pedalına basılma miktarına uygun olarak gaz kelebeğinin açılmasını sağlar. Elektronik gaz kelebeğinde bir elektrik motoru bulunur, kelebeği bu motor döndürür.

Elektronik kontrol ünitesi, gaz kelebeğinin ne kadar açılması gerektiğini çeşitli sensörlerden aldığı sinyallerle motorun o andaki durum bilgisine göre ayarlar.

En başta gaz pedalı konum sensöründen aldığı sinyali dikkate alır, bu esas sinyaldir.

Bunun dışında motor sıcaklığı, rölanti devri, lambda sensörü, devir sayısı sınırlandırılması, güç sınırlandırılması, ilk hareket durumu, katalitik konvertörün sıcaklığı gibi durumlar da gaz kelebeği açıklığında dikkate alınır. Yani motor kontrol ünitesi, sürücünün gaz pedalına basma miktarı dışında, sensörlerden gelen sinyaller ve ihtiyaç doğrultusunda gaz kelebeğine müdahale eder. Bu müdahale yakıt tasarrufu sağlanmasına da imkan verir ve egzoz emisyonlarının azaltılmasına yardımcı olur.

(Elektronik gaz kelebeği: Toyota Corolla 2005)

Gaz teli bulunan mekanik gaz kelebeklerinde, gaz pedalına bağlı bir çelik tel bulunur ve gaz pedalının hareketi, gaz kelebeğine mekanik olarak iletilir.  Ayrıca motor kontrol ünitesi gaz kelebeğine müdahale edemez (rölanti dışında), bu durum motorun ideal olarak çalıştırılmasının ve uygun tork üretmesinin önüne geçer ve yakıt sarfiyatı bu tiplerde daha fazladır. 

Ayrıca elektronik kontrol ünitesi, Otomatik Vites, ASR (patinaj önleyici sistem) ve klima açık/kapalı durumu ve Cruise Control (sabit hızla sürüş) sistemlerinin kontrol edilmesinde de gaz kelebeği açıklığını ayarlar.

Örneğin klimayı açtığımızda, gaz kelebeği biz gaz pedalına basmadan bir miktar açılır devir yükselir. Bir başka örnek sabah soğuk motoru ilk çalıştırmada gene motor rölanti devrinin yükseltilmesi için, bizim gaz pedalına basmamıza gerek kalmadan ECU, elektronik gaz kelebeğine sinyal göndererek bir miktar kelebeği açar, yakıt enjeksiyonunu da bir miktar arttırır, böylece motor daha çabuk ısınır. Motor ısındığında, rölanti devri aynı şekilde otomatik olarak düşürülür. 

Benzinli motorların devri, motora alınan hava miktarına bağlı olarak değişir, yani motoru kumanda etmek için, gaz pedalıyla hava miktarını değiştiririz.

Dizel motorlarda gaz kelebeği bulunmaz (bu görevde), dizel motorlarda motora giren hava miktarı ayarlanarak motor devri değiştirilmez; dizellerde gaz pedalı yakıt enjeksiyonunu yani enjektörleri kumanda eder. Benzinli motorda gaza basıldığında giren hava miktarı artarken, dizel motorlarda gaza basıldığında, mazot enjeksiyonunu arttırmış oluruz. Benzinli ve dizel motorların gaz kumandası açısından farkı budur.

Elektronik Gaz Kelebeği Arızası Nasıl Anlaşılır? Belirtileri Nelerdir? (Tamiri)

Elektronik gaz kelebeği arızalandığında, sürücü gösterge panelinde arıza lambası yanar. Motor çalışmaya devam eder fakat arıza moduna geçer. Motor gaz pedalına tepki vermez. Motor devri sabit bir rölanti devrine ayarlanır örn:1500-2000 devir. Bu durumda aracı servise götürebilme imkanınız olur.

Elektronik gaz kelebeği arızası genellikle soket bağlantı kablolarından olabilir. Kablo kopuklukları kontrol edilmelidir. Ayrıca gaz kelebeği soketinini yağlanması-kirlenmesi-gevşemesi vb. sebeplerden de gaz kelebeği arızası alabilirsiniz, bu durumda kablo ve soketi kontrol edin, soketin temiz olduğundan ve yerine iyi oturduğundan emin olun ve motoru tekrar çalıştırıp deneyin.

Arıza giderildiyse, arıza lambasının sönmesi için, diyagnostik cihazıyla arıza hafızasının silinmesi gerekebilir, cihazla bu işlemi yaptırınız.
Bkz: (Gaz Kelebeği Konum Sensörü Arızası ve Çözümleri)

Elektronik Gaz Kelebeği Adaptasyonu Nedir?

Elektronik gaz kelebeği değişimi yapıldıysa, mutlaka gaz kelebeği adaptasyonu işlemi yapılmalıdır. Bunun sebebi, yeni gaz kelebeğinin o motora has çalışma aralıklarını belirleyebilmesidir. Gaz kelebeği çeşitli pozisyonlardayken çalıştırılır ve elektronik kontrol ünitesine kaydedilir. Bu işlemi (cihazı olan) yetkili serviste yaptırmanız önerilir.
(Bkz: Gaz Kelebeği Neden Kirlenir?)

Ana konu (Bkz: Aktörler)