Hız Sensörü Nedir Ne İşe Yarar Hız Sensörü Çalışma Prensibi

Hız - kilometre sensörü ne işe yarar görevi nedir?

Araç hız gösterge sensörü aracın hızını algılayarak elektronik kontrol ünitesine (ECU) iletir. Aracın hız ve kilometre bilgisi ayrıca sürücü gösterge panelinde, hız göstergesi ve kilometre göstergesinde gösterilir. 
Araç hızı iki farklı yöntemle ölçülür: 
*ABS’siz araçlarda şanzımanda bulunan araç hız sensörü (VSS) ile. (Dişli tip ve hall etkili tip olmak üzere iki çeşittir.) (Daha eski sistem) (Bu yazıda anlatılan) 
*ABS’li araçlarda her bir tekerde bulunan tekerlek hız sensörü ile. (Manyetik tip ve hall etkili tip olmak üzere iki çeşittir) (Daha yeni sistem) (Bkz: ABS Tekerlek Hız Sensörü)

ABS sistemine sahip araçlarda, araç hız sensörü bulunmaz; abs tekerlek hız sensörlerinden gelen sinyaller, araç hızının ve kilometre bilgisinin hesaplanmasında kullanılır.

 

ABS OLMAYAN ARAÇLARDA HIZ SENSÖRÜ

Araç hız sensörü, genellikle şanzımanın çıkış milinde bulunur. Buna VSS (vehicle speed sensor) de denir. Bu sensör dişli tip dijital sinyal üreten bir sensör olabileceği gibi, hall etkili temassız bir sensör de olabilir. Sensör, çıkış milinin her bir tur dönmesiyle, 4 atımlı bir sinyal üretir. Sinyal önce gösterge paneli ECU’süne, oradan da motor ECU’süne iletilir, bu 4 lü sinyalin tekrarlanma hızından (frekansından), aracın hızı hesaplanır. Sonuç olarak sensör, dönüş hızı voltaj sinyaline çevirir.

Hız sensörü nasıl çalışır? (Hız sensörü çalışma prensibi)

Araç hız sensörü birkaç çeşit tasarıma sahip olduğundan, çalışma prensipleri farklılık göstermektedir.

Hız sensörü çeşitleri:

* Kilometre telli hız göstergesi (en eski tip) 

* Dişli Tip Hız Sensörü (Kilometre Dişlisi) (eski tip)

* Manyetik Tip Hız Sensörü (Bobinli - Hall Effect) (En son versiyon)

*Hız-kilometre sensörü nerede bulunur?

Hız gösterge sensörü, vites kutusu üzerindeki yuvasında bulunmaktadır.

Kilometre dişli tip araç hız sensörü, önden çekişli araçların vites kutusunda, diferansiyelin olduğu bölümde bulunur. Önden çekişli motorlarda kullanılan transaks vites kutusunda, bilindiği gibi vites kutusu ve diferansiyel tek bir gövde içerisinde bulunmaktadır. Arkadan itişli araçlardaysa, araç hız sensörü, vites kutusu çıkış milinde bulunmaktadır.

Arkadan itişli araçlardaysa, vites kutusunun çıkış mili üzerinde bulunmaktadır. 

(Vites kutusu çıkış miline bağlanan kilometre-hız sensörü)

Dişli Tip Hız Sensörü (Kilometre Dişlisi - Kilometre Sensörü)

Dişli Tip Hız-Kilometre Sensörü Nasıl Çalışır?

Sensörde ve şanzıman çıkış milinde plastik sonsuz vida dişler bulunmaktadır, böylece şanzıman çıkış milinin dönüş hareketi, hız sensörüne iletilmekte, hız sensörüyse bu dönüş hareketini elektrik siyallerine dönüştürerek elektronik kontrol ünitesine göndermektedir.  Dönüş hızına bağlı olarak voltaj veya voltaj frekansı değişmekte ve hız hesaplanmaktadır. Şanzıman çıkış milinin dönüş hareketin aracın hızı ve yaptığı kilometre hesaplanarak sürücü gösterge panelinde de gösterilmektedir.

Manyetik Tip Hız Sensörü (Bobinli - Hall Effect) 

Manyetik tip hız hız sensörü en geliştirilen ve günümüz araçlarında kullanılan hız sensörü tipidir. Vites kutusu çıkış miliyle herhangi bir temas yoktur, tamamen manyetik alan etkisiyle çalışan elektronik bir hız sensörü tipidir, daha hassas ölçüm yapar ve sıcaklıktan etkilenmez. 

(Manyetik tip (hall etkili) hız-kilometre sensörü)

Çalışma prensibi olarak hall effect prensibine göre çalışır. Sensörün içerisinde bir sabit mıknatıs ve bakır tellerden oluşan bir bobin bulunmaktadır. Sensörün hemen önünden, sensör için özel olarak takılmış olan sensör sinyal dişlileri geçmektedir. Çıkış miliyle beraber, sensör dişlisinin dişleri, sensörün önünden geçerken bir manyetik alan değişimi oluştururlar, bu manyetik alan değişimiyle bir voltaj sinyali oluşur. Oluşan voltaj sinyali kare dalga (dijital) yapıdadır ve bu sinyal elektronik kontrol ünitesine gönderilerek, aracın o anki hızı hesaplanır. Ayrıca aracın kilometre bilgisi de bu sensörün sinyalleriyle hesaplanır.

Bazı araçlarda vites kutusunda bulunan hız sensörünün yaptığı işler ABS tekerlek hız sensörleri vasıtasıyla yapılır. Abs tekerlek hız sensörleri, her bir tekerlekte ayrı ayrı bulunur ve her tekerlekte, poryanın arkasında aks milinde bir sensör sinyal dişlisi bulunur. Böylece tekerleğin dönüş hızı anlık olarak elektronik kontrol ünitesine gönderilir.

 (Abs tekerlek hız sensörü)

Hız sensörünün gönderdiği sinayaller,  elektronik kontrol ünitesi (ECU) tarafından alınarak şu işler gerçekleştirilir;

* Aracın km bilgisini tutmak,

* Hız göstergesinde araç hızını göstermek,

* Cut-off (yakıt kesme) stratejilerini uygulamak,

* Hız sabitleyiciyi kontrol etmek,

* Motor yönetiminde kullanmak,

*Ateşleme sisteminde ateşleme zamanlamasını ayarlamak,

*Yakıt enjeksiyon sisteminde hava-yakıt karışımını ayarlamak,

*Vites kutusu kontrol ünitesiyle (otomatiklerde), vites kutusu geçiş noktalarını (vites değiştirme anlarını) ayarlamak,

* ABS fren sisteminin çalışmasında,

* ESP’nin (elektronik stabilite programı) devreye girmesinde ve yönetilmesinde.

Hız sensörü arızası ve belirtileri

Hız sensörü arızalandığında, arıza lambası yanacaktır ve hız göstergesi çalışmayacaktır. Hız sensörünün muhtemel arıza sebepleri; sensör bozulmuştur, bağlantı kablolarında veya bağlantı soketinde kopma-gevşeme-korozyon-kirlenme yağlanma-kısa devre gibi bağlantı problemleri olmuştur.
İlgili OBD Arıza Kodları:
P0500 Araç Hız Sensörü Arızası 
P0501 Araç Hız Sensörü Hatalı Sinyal Aralığı/Çalışma Arızası 
P0502 Araç Hız Sensörü Düşük Sinyal 
P0503 Araç Hız Sensörü Kesintili/Dengesiz/Yüksek Sinyal

Devamı eden: (Bkz: ABS Tekerlek Hız Sensörü)