Geniş Lastik Zararları
ve Avantajları – Araca Geniş Lastik Takmak
Bazı araçların daha geniş lastiklere veya daha büyük
lastiklere sahip olduklarını görmekteyiz. Otomobil üreticileri, tasarladıkları araçlar için en
uygun lastik genişliklerini ve lastik (jant) çaplarını belirlemiştir. Bu
ölçülerin belirlenmesinde, aracın yakıt tipi (dizel – benzinli), motor hacmi, motor
gücü ve torku, aracın şasi-karoseri yapısı, aracın sınıfı (A, B, C, E segmentleri
gibi), aracın konsepti, aracın kullanım amacı ve araçtan beklentiler gibi
faktörler etkili olmaktadır. Otomobil üreticileri tüm bu faktörleri göz önünde bulundurarak araç için en uygun lastik genişliği ve jant çapı seçimini yapmaktadır.
Günümüzde yüksek beygir gücüne sahip spor otomobil
modellerinde büyük jant çapına sahip ve geniş (ince yanak) lastikler
kullanılmaktadır. Jantın büyük olmasıyla, lastiğin geniş olması beraber bulunan
bir özellik olsa da, jantın büyük olmasıyla, lastiğin geniş olması farklı şeylerdir,
farklı etki ve sonuçlar doğurmaktadır. Burada sadece lastiğin geniş veya dar
olması özelliğinden bahsedeceğiz.
Geniş Lastik Yakıt
Tüketimini Etkiler Mi? Aracı Yorar mı?
Geniş lastiklerin yuvarlanma direnci, dar lastiklerden
daha fazla olduğu için araca geniş lastik takmak yakıt sarfiyatını
arttıracaktır. Geniş lastikli araçlar daha çok yakar. Yuvarlanma direnci fazla
olduğundan, eksisine göre aracı daha fazla yoracaktır. Özellikle düşük tork ve güç değerlerine sahip araçlarda lastik genişliğini arttırmak olumsuz sonuçlar doğurabilir.
Geniş Lastik Zararları
Nelerdir?
*Geniş lastikler genelde daha fazla yakıt tüketimine
sebep olur,
*Daha fazla motor gücü ihtiyacı (daha büyük hacimli motor
veya daha güçlü motor ihtiyacı),
*Yağmurlu havalarda daha düşük yol tutuşu, özellikle su
birikintilerinden hızla geçerken oluşan “su yastığı” sebebiyle daha kolay kayma
eğilimi. Dar lastikler su birikintisini daha kolay yarar, yola temas eder ve
suyu daha kolay tahliye eder, yol tutuşu daha fazla olur.
*Karlı yollarda (özellikle taze kar) daha düşük yol
tutuşu meydana gelir, çünkü daha geniş lastikler zemine daha az basınç uygular.
Rally araçlarının karlı yol etaplarında daha dar ve çivili lastikler
kullandıkları görülebilir.
*Direksiyon yönlendirmelerinde daha düşük sürüş hissi,
kayma olasılığını daha az hissetme durumu.
*Aracın orijinalde daha dar olan lastiklerinin sökülüp
yerine daha geniş lastiklerin takılması durumunda, özellikle süspansiyon
sisteminde modifikasyonlar gerekir ve kullanımda çeşitli problemlere yol
açabilir.
*Araca daha geniş lastikler takmak, tam dönüşlerde lastiğin
çamurluğa sürtmesine veya araç yüklü olduğunda ve yere oturduğunda (özellikle
arka tekerlerin) çamurluk eteklerine sürtmesine, ses yapmasına ve lastikte
şerit halinde aşınmalara sebep olabilir.
*Daha geniş lastikler takmak, aracın ön düzen ayarlarında
( ön düzen geometrisinde, toe-in, kamber, kaster ) yeniden ayarlamalar yapılmasını gerekli
kılar. Bazı sorunlara sebep olabilir.
*Daha geniş lastikler sürüş anında daha fazla lastik sesi
üretir.
*Diğer şartlar göz ardı edildiğinde, geniş ve ince
yanaklı lastiklerin yanak esneme mesafesi az olduğundan, konfor nispeten
düşecektir.
(Karlı etaplarda rally araçlarının kullandıkları ince ve çivili kar lastikleri)
Geniş Lastik Avantajları
Nelerdir?
*Geniş lastiklerin yanakları daha dardır ve özellikle
dönüşler daha iyi yol tutuşu sağlar. Dar ve yanak yüksekliği fazla olan
lastiklerin dönüşlerde esneyerek burkulduğu gözlemlenebilir, geniş lastikler bu
açıdan daha stabildir.
*Daha geniş lastiklere yola daha az basınç
yaptıklarından, daha az aşınır.
*Daha geniş lastikler ince yanaklıdır, ince yanaklı
lastikli araçlar yere daha yakın olur. Yani aracın ağırlık merkezi yere daha
yakın olduğundan virajlarda yol tutuşu daha iyi olacak, araç savrulmadan
dönebilecektir.
*Daha geniş lastikler daha iyi yol tutuşu sağlar (kuru
asfalt yolda). Bunun sebebi daha geniş lastiklerin, daha yumuşak yapısal
özelliğe sahip olmasındandır, daha yumuşak lastiğin sürtünme katsayısı daha
yüksek olduğundan yol tutuşu daha iyi olur. Yani daha iyi yol tutuşu lastiğin
geniş olması sebebiyle değil, geniş lastiklerde daha yumuşak lastiğin
(kauçuğun) kullanılabilmesi sebebiyledir.
Yol tutuşu = sürtünme kuvveti; Sürtünme kuvveti = aracın
ağırlığı x sürtünme katsayısıdır. Geniş lastiklerin yolla temas yüzeyi daha
fazladır fakat, sürtünme kuvvetinin, temas eden yüzeyin artmasıyla bir ilgisi
yoktur.
(Fizik
kanunu: Sürtünen yüzeylerin büyüklüğü, sürtünme kuvvetine etki etmez)
Dar lastiklerin yanak yüksekliği daha fazladır, daha
fazla yanak yüksekliğinin aracın yükünü taşıyabilmesi için, lastiğin malzeme
olarak biraz daha sert olması gerekir, daha sert lastik nispeten daha düşük
sürtünme katsayısı.
Yumuşak malzemeden lastiklerin (yanaklarının) aracın
yükünü taşıyabilmesi için daha geniş olmaları gerekir, geniş lastiklerin yanak
yüksekliği daha azdır (ince yanak), düşük yanak yüksekliği aracın yükünü
burulmadan taşıyabilir. Daha yumuşak lastik demek nispeten daha fazla sürtünme
katsayısı demektir, bu da daha iyi bir sürtünme kuvveti ve daha iyi bir yol
tutuşu demektir.
Lastik Yuvarlanma
Direnci Nedir?
Lastik yuvarlanma direnci, araçta yakılan yakıttan elde
edilen enerjinin bir kısmını harcayan, lastiğin dönmeye karşı göstermiş olduğu
dirençtir. Lastik dönerken, yol yüzeyine temas eden kısmı deforme olur ve temas
sona erdiğinde hemen eski halini alır. Yani lastik her tur dönüşünde sürekli
deforme olur ve eski haline geri döner, buna elastik deformasyon denir.
Lastiğin yolda yuvarlanma hareketi sırasında deforme olup
bükülmesi sırasında, kauçuk malzeme esneyip şekil değiştirmektedir. Bu şekil değiştirme
sonucu lastik ısınır. Yani depodaki benzini yakıp hareket enerjisi üreten
motorun, bu hareket enerjisinin bir kısmı, lastiğin yuvarlanma direnciyle ısı
enerjisine dönüşmesine sebep olur, bu kaybolan enerjidir.
Enerjinin bir kısmı sürekli olarak bu yuvarlanma
direncini yenmek için harcanır.
Yuvarlanma direnci arttıkça, motorun aracı hareket
ettirmesi için gereken enerji de artar, bu durumda daha fazla yakıt yakar. Yuvarlanma direnci, yük arttıkça, lastik basıncı
azaldıkça, temas yüzeyi arttıkça artar. Daha fazla bilgi için (Bkz: Lastik Yuvarlanma Direnci)
Yorumlar
Yorum Gönder