Motor Krank Devir Sensörü Nedir Ne İşe Yarar? Görevi Arızası

Motor Krank Devir Sensörü Nedir Ne İşe Yarar? Görevi ve Arızası Nelerdir

Motor/Krank Devir Sensörünün Görevi Nedir?

Krank mili konum sensörü, motor devrini ve krank mili açısal pozisyonunu belirleyerek ECU ye bildirir. Anlık olarak motorun devir bilgisini ve 1. Silindirdeki pistonun tam olarak hangi konumda olduğunu (üst ölü noktada mı alt ölü noktada mı) elektronik kontrol ünitesine (ECU) iletir. Motor devir sensörüne; üst ölü nokta sensörü, krank mili pozisyon sensörü, krank  mili konum sensörü de denmektedir.

Krank kasnağı veya volanın olduğu kısımda bulunur. Krank milinin dönüş hızını ve birinci silindir pistonunun konumunu algılayarak ECU’ye bildirir. Birinci silindirdeki pistonun üst ölü noktaya (ÜÖN) çıktığı anı ECU’ye iletir fakat, piston hem sıkıştırma sonunda hem de egzoz zamanı sonunda ÜÖN’ye çıkar. 1 ve 4. silindir kardeş silindirdir ve ikisi aynı anda inip çıkar (2 ve 3 de aynı şekildedir). 1. silindirdeki piston ÜÖN’ye çıktığında, 4. silindir de ÜÖN’ye çıkar; birisi sıkıştırma zamanı için çıkarken, diğeri egzoz zamanı için çıkar. ECU’nün sıkıştırma zamanı için çıkan silindiri tespit etmesi gerekir.

Sıkıştırma zamanının sonundaki çıkışını belirleyebilmek için, yani hangi zaman için ÜÖN’ye çıktığını ayırt etmek için, eksantrik mili konum sensörünün sinyali (birlikte) kullanılır. Krank mili pozisyonunun tam olarak bilinmesi sayesinde, enjektörlerin püskürtme zamanlamaları ve püskürtme süreleri ECU tarafından ayarlanır. 

Motor/Krank Devir Sensörü bilgisi hangi İşler için kullanılır?

Motorda bulunan en önemli sensör, motor-krank devir sensörüdür, motorla ilgili tüm ayarlamalarda, bu sensörden gelen bilgiler kullanılır. Sensörden alınan bilgiler doğrultusunda,

*Dizel ve benzinli motorlarda enjeksiyonun yönetilmesinde. Yakıt enjeksiyon başlangıcı ve yakıt püskürtme sürelerinin belirlenmesinde,
*Benzinli motorlarda ateşleme zamanlaması ve ateşleme avansının belirlenmesinde,

*değişken subap zamanlaması (VVT-i veya VTEC gibi) ayarlanmasında,

*otomatik şanzımanlı araçlarda vites değişim noktaları,

*turbo şarj basıncının ayarlanması,

gibi temel motor fonksiyonları düzenlenir.

Motor/Krank Devir Sensörü nerededir? 

Krank devir sensörü, motorun ön tarafında krank kasnağının hemen arkasında bulunan bir dişli üzerinde (motor bloğunda ve kartere yakın) olabildiği gibi; motorun arka tarafında (şanzıman tarafında), volan dişlisinin arka tarafında bulunan ayrı bir dişli üzerinde de bulunabilir. Renault, Mercedes gibi araçlarda krank devir sensörü motorun arkasında volan tarafındadır.

 

Krank Konum Sensörü Çeşitleri 

Manyetik (Endüktif) Tip Krank Sensörü: Voltaj beslemesi yoktur, yapısında doğal mıknatıs bulunur ve manyetik alan değişimiyle oluşan analog voltaj sinyali ECU'ye iletilir.

Hall Effekt (Hall Etkili) Tip Krank Sensörü: Bu tip sensörde besleme voltajı vardır, yapısındaki yarı iletken plaka ile voltaj (dijital-kare dalga) sinyalleri ECU'ye gönderilir. (Aşağıda her ikisi de detaylı olarak açıklanmıştır)

Manyetik (Endüktif) Tip Krank Mili Konum Sensörü Nasıl Çalışır?

Devir senörünün içerisinde bir sabit mıknatıs ve etrafına sarılmış bobin bulunur, böylece sensör, manyetik alan değişimlerinde, voltaj oluşturan bir yapıya sahiptir. Manyetik alandaki büyük dalgalanma (sensör dişlisindeki eksik diş sebebiyle), sensörde büyük voltaj değişimine sebep olur.

Sensör içerisindeki mıknatısın oluşturduğu manyetik alan karşısında dönen dişli nedeniyle sürekli değişmekte, bu yüzden sensör sargılarında yönü sürekli değişim gösteren bir gerilim oluşturmaktadır. Dişli kasnak üzerinde yeri daha önceden belirlenmiş farklı yapıdaki bir diş (daha kalın diş ya da eksik diş), sensör sinyalini değiştirir, böylece krank milinin bulunduğu açısal pozisyon ve motor devri algılanmaktadır.

Manyetik krank mili konum sensörü, indüktif (voltaj sinyali üreten) bir sensördür. Manyetik krank sensörünün analog sinyali, ECU’deki analog-dijital çevirici birimde, dijital sinyale dönüştürülür ve ECU tarafından kullanılır.

Sinyal dişlisindeki diş kısmı sensörün önünden geçtiğinde, sensör  pozitif (+) sinyal üretir, boş diş kısmı geçtiğindeyse sensör negaitf (-) sinyal üretir.

 

Manyetik krank mili konum sensörü, indüktif (voltaj sinyali üreten) bir sensördür. Manyetik krank sensörünün analog sinyali, ECU’deki analog-dijital çevirici birimde, dijital sinyale dönüştürülür ve ECU tarafından kullanılır.

Sinyal dişlisindeki diş kısmı sensörün önünden geçtiğinde, sensör  pozitif (+) sinyal üretir, boş diş kısmı geçtiğindeyse sensör negaitf (-) sinyal üretir.

 

Örneğin tek noktada eksik dişli dişlide, o eksik olan dişlerin sensörün önünden geçtiği konum, 1. Silindirdeki pistonun (ÜÖN) üst ölü noktada olduğu konumdur. 60 dişli bir sensör dişlisinde 60x6=360 derece olacak şekilde (Tam tur krank mili) , bir diş 6 derecelik krank açısına karşılık gelir. İki diş eksik bırakılır yani 12 derecelik açı üst ölü nokta boşluğuna karşılık gelir.

   

Bazı sinyal dişlilerindeyse, tam karşı karşıya iki adet diş boşluğu bulunur, örneğin toplam 60 dişlik bir sinyal dişlisinde, karşılıklı olarak (birbirne 180 derece) ikişer diş boş bırakılarak, 60-4= 56 dişlik bir, devir sensörü dişlisi kullanılır. İki ayrı diş boşluğunun avantajı, eksantrik mili konum sensörü (faz-hall sensörü) bilgisiyle birlikte,  silindirlerde ateşlemeden kaynaklı tekleme-vuruntu meydana geldiğinde, bunun hangisinden kaynaklandığı tespit edilebilir.

Hall Etkili (Hall Effect) Tip Krank Mili Konum Sensörü Nasıl Çalışır?

Hall Efekt tip krank mili sensörü, kare (dijital)  sinyaller oluşturur. Zaten dijital sinyal ürettiğinden dolayı, ECU’de, analolg-dijital çeviricide,  tekrar dijital sinyale dönüştürülmesine gerek kalmaz. Hall krank sensörünün soketinde 3 pin vardır. +artı, -eksi, ve sinyal ucu. Sensörün iç yapısında mini bir elektronik devre vardır.

   

Hall etkisi prensibine göre, üzerinden elektrik akımı geçirilen bir yarı iletken levha, bir manyetik alan kuvveti tarafından kesilirse (bu levhaya manyetik alan kuvveti dikey olarak etki ederse), o iletken levhada elektrik voltajı oluşur. Hall etkili krank mili konum sensöründe, sensörün yapısında yarı iletken levha vardır ve ECU tarafından bir voltaj sinyaliyle beslenir. Sensörün ucu, krank kasnağı veya volan tarafındaki sinyal diskine bakar. Sinyal diskinin içinde, dışarıdan görünmeyen sabit mıknatıslar vardır, diskin içinde N ve S kutupları şeklinde sıralanmıştır. Krank milinin dönmesiyle, krank sensörünün önünden geçen sabit mıknatıs kutupları, sensörde kare dalga voltaj sinyalleri üretilmesine sebep olur. Yine diskteki sabit mıknatıslarda bir boşluk bırakılır, bu boşluk referans sinyalini oluşturur.

Dizel motorda, sensörün sinyal dişlisindeki referans boş dişler, birinci silindirdeki piston ÜÖN’ye ulaştığında, sensörün tam önünde DEĞİLDİR. İşaret (boş) dişli, birinci silindirin ÜÖN konumunu belirtmez. Sinyal dişlisindeki referans (boş) dişli, sensörün tam karşısında olduğu anda, henüz birinci silindirdeki piston ÜÖN’ye ulaşmasına, krank açısı cinsinden 90 o (derece) daha vardır. ECU, bu işaret sinyalini aldığında, birinci silindirdeki pistonun üst ölü noktaya ulaşmasına daha 90 o (derece)  olduğunu bilir, ve bu sayede enjeksiyon avansını veya ön enjeksiyon zamanlamasını ayarlayabilir.

Motor/Krank Devir Sensörü Arızası Nedir?

Motor-krank devir sensörü arızalanırsa, motor çalışmaz. Bazı modellerde 2000 dev/dk civarında sabit dervirde arıza modunda çalışabilir. Sensör arızalandığında, bağlantı kabloları ve bağlantı soketi kontrol edilmelidir, kablo kopmaları veya kısa devreler, ya da soket gevşemeleri veya soketteki uçların yağ-kir kaplanmasıyla sensör arızalanmış olabilir. Krank sensörü arızası ve çözümü hakkında daha fazla bilgi için (Bkz: P0335 Arıza Kodu Krank Sensörü Arızası P0336 P0337 P0338 P0339)

Krank Mili Konum Sensörü Arıza Belirtileri Nelerdir? Arızası Nasıl Anlaşılır?

* Marş yapılmasına rağmen motor çalışmaz
* Motor zor çalışır
* Araç yolda giderken stop eder

(Bakınız: Araçtaki Tüm Sensörler)