Marş Şalteri - Marş Selenoidi Nedir Ne İşe Yarar? Nasıl Çalışır? Devre Şeması

Marş şalteri (selenoidi) marş motorunu çalıştıran yüksek akımı kumanda ederek gönderir veya keser. Aynı zamanda marş dişlisinin volan dişlisiyle kavraşmasını sağlar. Marş şalterinin iki temel görevi:
*Şalter (röle) olarak çalışmak: Çok yüksek akım (amper) çeken marş motoruna giden elektriği anahtarlama (şalter).
*Endüvi üzerinde bulunan marş dişlisini volan dişlisine iterek kavraşmasını sağlayan ayırma çatalına hareket verir.

Marş Şalterinin (Selenoidin) Parçaları:
*Sabit kontaklar (Marş  ucu ve BAT ucu)
*ST ucu (kontak anahtarının ST ucuna bağlı)
*Marş şalteri gövdesi
*Geri getirme yayları
*Hareketli kontak
*Çekici ve Tutucu sargılar
*Plancır (demir silindir)

Marş motorları, içten yanmalı motoru döndürdükleri için büyük bir güç üretmek zorundadır (P=V.I). Akü gerilimi 12 volttur. 12 volt gerilimle büyük bir güç üretmek için, yüksek amper (akım şiddeti) verilmesi gerekir. Marş motorları 50-100 amper akım çektikleri için, bu akım basit bir anahtarlamayla marş motoruna verilemez, bu sebeple marş şalterleri (selenoidi) kullanılır. Kontak anahtarı marş (ST) konumuna getirildiğinde, marş şalterine akım verilir, yapısındaki sargılara (çekici ve tutucu) elektrik gelince, mıknatıs etkisi gösterir (elektromıknatıs), şalterin içindeki plancır (demir silindir) bu mıknatısın etkisinde hareket ederek kuvvetli bir şekilde sonuna kadar ilerler. Plancı şalter gövdesinin içinde hareketinin sonuna geldiğinde, burada bulunan iki terminali (kontağı) birleştirir (BAT ve Marş uçları), bu anahtarlama sayesinde aküden gelen elektrik marş motoruna iletilir ve marş motoru dönmeye başlar. 
Plancırın bu hareketi sırasında, arkasındaki uca bağlı ayırma çatalına da hareket vererek, marş dişlisini volan dişlisine iter (kavraştırır), böylece marş motorunun dönme hareketi, marş dişlisinden volan dişlisine aktarılır ve içten yanmalı motor dönmeye başlar.

  

TUTUCU VE ÇEKİCİ SARGILAR

Marş şalterinin içinde iki ayrı sargı (bobin) bulunur. 

Çekici Sargı
Daha kalın kesitli telden yapılmış olan sargı çekici sargıdır. Kontak anahtarı marş yaptığında, elektrik röle ve sigorta üzerinden ST ucuna gelir, ST ucundan da çekici sargıları dolaşarak marş ucundan şasilenir (devresini tamamlar). İlk aşamada enerjilenerek plancırı ÇEKEN sargı ÇEKİCİ sargıdır.

Çekici sargı devresini Marş ucundan tamamlar, böylece ilk aşamada, henüz marş dişlileri kavraşmamışken, plancır hareket  edip dişliyi volana itiyorken, marş motoru düşük bir akımla (amperle) yavaşça dönmeye başlar, bu yavaş dönüş, marş dişlisinin volan dişlisine kolayca geçmesini sağlar. Elektrik şöyle akar: st ucundan girer, çekici sargıları dolaşır, buradan marş ucuna girer, marş ucundan ikaz sargılarını ve endüvi sargılarını dolaşır ve nihayet marş motorunun gövdesinden şasilenir (devresini tamamlar).

Not: Çekici sargının yüksek direncinden dolayı burada voltaj düşmesi yaşanır, yani bu sırada devreden geçen akım (amper) sınırlandırılmış olur, böylece marş motoru da yavaş döner.

Tutucu Sargı
Daha ince tel kesitinden oluşan sargı tutucu sargıdır. St ucundan gelen elektrik, tutucu sargıları dolaştıktan sonra marş şalterinin gövdesinden devresini tamamlar.

Tutucu sargı sayesinde plancır, BAT ve Marş uçlarını kontak yaptırır (ON). Artık marş dişlisi volan dişlisine geçmiş haldedir. Bu sırada akü akımının tamamı BAT ucundan girer ve MARŞ ucuna geçer, marş motoru yüksek akımla büyük bir güç ve hızla döner. Bu sırada artık çekici sargıdan akım geçmez, çekici sargı devreden çıkmıştır. Bu anda TUTUCU sargı devrededir ve BAT-MARŞ ucunu içerden bağlamıştır.

Tutucu sargı devredeyken, çekici sargı nasıl-neden devreden çıkar?

Tutucu sargıda elektrik St den girip, selenoid gövdesinden şasileniyordu (devresini tamamlıyordu).

Çekici sargı ST den girip, MARŞ ucundan şasileniyordu. Ama BAT ve MARŞ uçları kontakların birleşmesiyle, artık BAT ve MARŞ uçları aynı uç (+) haline gelmiştir, tam bu anda ST: +, MARŞ ucu da + olmuştur, o zaman çekici sargının iki ucu da + olmuştur, bu durumda çekici sargıdan akım geçmez. Çok zekice.

Üst konu (Bkz: Marş Motoru ve Marş Sistemi)