Diferansiyel Nedir? Diferansiyelin Parçaları Görevi Çeşitleri Nelerdir?

Diferansiyel Nedir? Diferansiyelin Parçaları Görevi Çeşitleri Nelerdir?

Diferansiyel, vites kutusundan çıkış yapan döndürme kuvvetini (tork) iki aks miline yönlendirir. Arkadan itişli araçlar için, diferansiyel hareketi 90 derece kırarak tekerleklere iletir denir. Diferansiyel, sağ ve sol tekerlekler farklı hızlarda dönebilsinler diye vardır. Viraj ve engebeli yollarda, sağ ve sol tekerlekler farklı miktarlarda yol alacağından farklı hızlarda dönmeleri gerekir. Aksi halde tekerlekler kayar veya patinaj yaparlar, bu durumda yol tutuşu azalır, lastikler aşınır. En temel tanımıyla diferansiyel; vites kutusundan aldığı hareketi aks millerine ileten bir dişli kutusudur. 

Diferansiyelin görevleri nelerdir?

*Vites kutusundan aldığı dönüş hareketini, tekerleklere iletmek.

*Araç dönüş yaparken virajlarda, virajın içinde ve dışında kalan tekerleklerin farklı hızlarda dönebilmelerini sağlamak.

*Hareketi tekerleklere iletirken, şanzımandan gelen torku arttırmak ve devir sayısını azaltmak. Teknik detaylar için (Bakınız: Diferansiyelin Çalışma Prensibi Nedir? Nasıl Çalışır? Tork Nasıl İletilir?)

 

Diferansiyel Parçaları ve Yapısı

Temel parçalar: Diferansiyel gövdesi (dış muhafaza), mahruti dişli, ayna dişli, dişli kutusu (istavroz taşıyıcı), istavroz dişliler, aks dişlileri, yağ tapası. 

Arkadan çekişli araçlarda diferansiyel kutusu arka dingilin ortasında bulunur. Vites kutusundan alınan dönüş hareketi, bir şaft (kardan) miliyle diferansiyele iletilir. Şaft milinin arka ucunda bir mahruti dişli vardır, mahruti dişli dönüş hareketini ayna dişliye iletilir. Ayna dişli bu dönüş hareketini dişli kutusuna (istavroz taşıyıcı) geçmiş olan istavroz dişliye iletilir. İstavroz dişli ise dönüş hareketini sağ ve sol aks dişlilerine iletir.

  

Önden çekişli araçlarda kullanılan şanzımanlarda (transaks) diferansiyel ve şanzıman tek bir kutu içerisindedir ve aks milleri iki ayrı yönden şanzımanın diferansiyel kısmına giriş yaparlar, bu düzende şaft mili yoktur.

Önden çekişli araçlarda (binek araçların büyük çoğunluğu önden çekişlidir) motor, kaputun altına enine şekilde yerleştirilmek zorundadır, şanzıman ve diferansiyel, transaks adı verilen tek bir gövde içindedir. Aks milleri, transaksın diferansiyel kısmına geçmiş durumdadır, şanzıman tekerleklerden birine yakın, diğerine uzak konumda kaldığından, aks millerinin biri uzun biri kısadır. 

Önden çekişli araçlarda kullanılan Transaks şanzıman tipinde, şanzımanın çıkış milinde bulunan ve diferansiyelin ayna dişlisine geçmiş halde olan dişliye “pinyon dişli” denir. Bu, görev bakımından aynı arkadan çekişli araçlardaki şaftın ucunda bulunan mahruti dişli gibidir, yapısal olaraksa farklıdır; pinyon ayna dişlinin dişleri, alındadır, yani dişli çarkın sırt kısmındadır; arkadan çekişli araçlardaki ayna-mahruti dişlide ise, dişliler hipoid tiptedir.

Diferansiyel Parçaları (Önden Çekiş-Transaks)

Diferansiyel Çeşitleri Nelerdir?

*Açık diferansiyel (Klasik Diferansiyel): 

Her iki tekerlek FARKLI hızda dönebilir. Motordan gelen TORKU, her iki aksa (tekere) her zaman EŞİT olarak gönderir. Yani sağ tekerin aks milindeki tork (çekiş kuvveti), her zaman sol teker aks milindekine eşittir. Tekerleklerin zemine aktarabileceği (yani aks milindeki)  maksimum tork, tekerlek ile zemin arasındaki en KÜÇÜK sürtünme kuvvetine bağlıdır. (Yukarıda bu yazıda anlatılan klasik diferansiyel tipidir.) 

*Kilitli Diferansiyel: 

Her iki tekerlek AYNI hızda dönmek zorundadır. Motordan gelen DEVİRİ, her iki aksa (tekere) her zaman eşit olarak gönderir, bu sebeple her iki teker de her zaman aynı hızda dönmek zorundadır. Sağ ve sol tekerin aktardığı tork EŞİT DEĞİLDİR. Tekerleklere aktarılabilecek maksimum tork, tekerlek ile zemin arasındaki en BÜYÜK sürtünme kuvvetine bağlıdır. 

Kilitli diferansiyel devreden çıkarılmadan yüksek hızlara çıkılamaz, virajlar güvenle alınamaz, çünkü sağ ve sol tekerleklerin hızları hep eşit olacağından, lastikler kayacak, yol tutuşu azalacak, araç savrulacak, lastikler çok çabuk aşınacaktır. Diferansiyel kilitliyken genellikle 35-40km/h hızın üzerine çıkılmasına izin verilmez. Kilitli diferansiyel genellikle ağır vasıtalar ve offroad araçlarda kullanılır. Bu olumsuzluklar sebebiyle binek araçlarda Sınırlı Kaymalı Diferansiyel (LSD) sistemleri kullanılmaktadır.

*Sınırlı Kaymalı Diferansiyel (Limited Slip Differential: LSD): 

Normalde “açık diferansiyel” gibi çalışan bu diferansiyel, iki tekerlek arasındaki dönüş miktarı belirli bir değeri aştığında devreye girerek iki aks milinin birbirine kilitler, devir sayısını eşitler. Viskoz, çok diskli, dişli tip çeşitleri vardır. Binek araçlarda en çok kullanılan kilitli diferansiyel; Sınırlı Kaymalı Diferansiyel (LSD)’dir.

(Bakınız: Diferansiyelin Çalışma Prensibi Nedir? Nasıl Çalışır? Tork Nasıl İletilir?)