Direksiyon Sistemi Nedir Ne İşe Yarar Nasıl Çalışır? (Direksiyon Sisteminin Çalışma Prensibi)
Direksiyon simidinden
alınan dönme hareketi, direksiyon dişli kutusunda doğrusal harekete çevrilerek
ve kuvveti arttırılarak tekerleklere iletilir, böylece tekerlekler
yönlendirilmiş olur. Direksiyon simidinden elde edilen döndürme kuvveti
(moment-tork), direksiyon mili vasıtasıyla direksiyon dişli kutusuna aktarılır.
Direksiyon mili, direksiyon dişli kutusundaki pinyon dişliyi döndürür, pinyon
dişli; düz bir mil üzerine açılmış frezeli kanallardan oluşan kremayere geçmiş
durumdadır. Böylece pinyon dişli döndükçe (dairesel hareket), kramyere
sağa-sola hareket edecektir (doğrusal hareket), kremayer dişlinin ucuna bağlı
olan rot kolları (bağlantı çubukları) ile bu doğrusal itme-çekme hareketi,
tekerlek aks taşıyıcısına rot başları ile iletilir, tekerlekler döndürülür.
Aracın ilerlemesini
sağlayan çekiş kuvvetinin yola aktarılmasında; durmasını-yavaşlamasını sağlayan
frenleme kuvvetinin yola aktarılmasında ve yönlendirilmesini sağlayan
direksiyon sistemiyle tekerleklerin döndürülmesinde; lastik ve yol arasında
sürtünme kuvvetinden yararlanılır. Sürtünme kuvveti yoksa araç; ilerlemez,
durmaz, dönmez.
Aracın direksiyon
sistemiyle iyi bir şekilde yönlendirilmesinde; yol durumu, lastik-yol
arasındaki sürtünme katsayısı, aracın hızı, aerodinamik etkiler (yanal rüzgarlar),
sürüş sırasında araca darbe-çarpma yapılması gibi faktörler etkili olmaktadır.
Sistem olumsuz etkilerle başa çıkabilmeli ve emniyetli bir sürüş sağlamalıdır.
Direksiyon - Sürüş
Hissi: Direksiyon
sisteminde kuvvet aktarımı direksiyon simidinden tekerleklere doğru olurken,
aynı zamanda yol ve sürüş şartlarının etkisiyle oluşan bir karşı kuvvet de
tekerleklerden direksiyon simidine aktarılır, buna direksiyon-sürüş hissi
denir. (Bkz: Direksiyon Sisteminin Parçaları Nelerdir ?)
Direksiyon Sistemi Çeşitleri Nelerdir?
*Yapısı Bakımından Direksiyon Sistemi Çeşitleri:
• Elektromekanik Direksiyon Sistemleri (Elektrikli
Direksiyon Sistemi)
Hıza Duyarlı Direksiyon Sistemleri:
(Bkz: Servotronik Direksiyon Sistemi)
Hıza Duyarlı Direksiyon Sistemleri:
(Bkz: Servotronik Direksiyon Sistemi)
*Direksiyon dişli kutusu
çeşitleri
a) Pinyon Kremayer Dişli Kutusu (Binek ve
Hafif Ticari Araçlarda en yaygın kullanılan tip)
b) Sonsuzvidalı tip direksiyon dişli kutusu (Otobüs-kamyonlarda)
-Sonsuz
vida ve dişli tipi makaralı ,
-Sonsuz
vida ve parmak tipi makaralı,
-Sonsuz
vida ve döner bilyalı somun tipi (kamyon, otobüs, traktör, ağır vasıta
araçlarda en yaygın kullanılan tip)
Bugün en yaygın kullanım
alanına sahip pinyon kremayer dişli kutularına, yardımcı sistem olarak hidrolik
ve elektrikli direksiyon sistemleri eklenmiştir.
Sonsuz vida bilyalı tip
direksiyon kutularına da hidrolik direksiyon sistemleri ilave edilmiştir.
(Hidrolik Direksiyon Sistemi)
Direksiyon Sisteminin Görevleri Nelerdir?
*Aracın istenen yöne
kolayca yönlendirilmesi.
*İyi bir manevra
kabiliyeti. Aracın dar ve virajlı yollarda çabuk, kolay ve güvenli bir
şekilde dönüş yapması.
*Uygun direksiyon eforu
gerektirmesi. Direksiyonu çevirmek için gereken kuvvet çok fazla olmamalıdır.
Araç dururken veya yavaş giderken direksiyon yumuşak; hızlı giderken sert
olmalıdır.
*Direksiyonun kendi
kendini toplaması. Dönüşlerden sonra direksiyon hafif şekilde bırakıldığında,
kendiliğinden düz konuma geçmelidir.
*Bozuk yol yüzeyinden
gelen darbelerin, direksiyon hakimiyetini bozmaması ve emniyetli sürüşün
sağlanması.
Direksiyon sistemleri,
araç tipi ve süspansiyon sistemi türüne göre, çeşitli bağlantı tiplerinde
tasarlanmaktadır. Buna sistemin parçaları ve konumları değişiklik
göstermektedir. En çok kullanılan direksiyon sistemi bağlantı çeşitlerinden iki
tanesi aşağıda gösterilmiştir.
Bağımsız Süspansiyon ve Direksiyon Bağlantı Düzeni
Binek ve hafif ticari
araçların ön tekerleklerinde bağımsız süspansiyon (macpherson veya çift
salıncaklı) kullanılır, sürüş konforu ve performans iyidir, yük taşıma
kapasitesi azdır. Bu sistemde tekerlek-şasi bağlantısı; tekerlek-aks
taşıyıcısı, salıncak kolları, amortisör ve yay, şasi şeklindedir. Tekerleğin
yönlendirilmesi (dönüşü); direksiyon bağlantı kollarının (uzun ve kısa
rotların) aks başını (aks taşıyıcısını) döndürmesiyle gerçekleşir.
Macpherson süspansiyon
sisteminde; alt salıncak rotili ve üstteki süspansiyon direği amortisör-yay)
ekseni etrafından gerçekleşir.
Çift salıncaklı ön
süspansiyon sisteminde; tekerlek dönüşü, alt ve üst salıncak bağlantı
rotillerinin ekseni etrafında meydana gelir.
(MacPherson Bağımsız Ön Süspansiyon Direksiyon Bağlantı Düzeni)
Sabit Süspansiyon ve Direksiyon Bağlantı Düzeni
Ağır ticari araçların
(kamyon-çekici) ön tekerleklerin sabit süspansiyon (dingil-makas-amortisör)
kullanılır. Daha az konfor fakat çok yüksek yük taşıma kapasitesi elde edilir.
Ön tekerleklerde sabit dingil (sabit aks) kullanıldığından dolayı, tekerlekler dingil
başlarında bulunan kalın pimler (dingil pimi veya king pim) etrafında dönerler.
Tekerlek poyraya bağlıdır, poyra aks başına (aks taşıyıcısına) yataklıdır, aks
başı ise dingil pimi etrafında döner.
Sabit ön süspansiyonlu
(örneğin kamyon) bir aracın direksiyon sisteminde, sol ve sağ tekerleklerin
beraberce dönmelerini sağlayan bir “uzun rot (bağlantı kolu)” bulunur. Böylece
direksiyon dişli kutusu sol tekeri döndürdüğünde, bu uzun rot sayesinde sol
tekerin dönüş hareketi ön sağ tekere iletilmiş olur.
Dingil (sabit aks), uzun
rot ve rot kollarından oluşan, dikdörtgen biçimli yapıya direksiyon trapezi
denir.
(Sabit Ön Süspansiyonda Direksiyon Bağlantısı)
Yorumlar
Yorum Gönder