Fren Hidroliği Nedir? Neden Eksilir? DOT Ne Demektir?

Fren Hidroliği Nedir? 

Fren hidrolik yağı, hidrolik fren sisteminde fren basıncının iletilmesinde kullanılır. Fren pedalına uygulanan kuvvetin bir hidrolik basıncına dönüştürülmesini ve bu basıncın tekerlek kaliper pistonlarına iletilmesini, böylece balataların diske bastırılarak frenlemenin yapılmasını sağlar.
Fren hidrolik yağı, aşındırıcı ve zehirli bir sıvıdır. İnsan vücuduyla veya boyalı yüzeylerle fren hidroliği temas ettirilmemelidir. İnsan vücuduyla temas halinde bol su ile yıkanıp hastaneye müracaat edilmelidir.

Fren hidroliği, fren sistemindeki metal parçaların paslanmasını ve oksidasyon oluşmasını engeller, sistemdeki plastik-kauçuk conta ve keçelerle uyumlu olarak çalışır. Fren sisteminde balatalarda sürtünmeden dolayı ve fren hidrolik sisteminde basınçtan dolayı yüksek sıcaklık oluşur, fren hidrolik yağı bu yüksek sıcaklıklarda stabil olarak, özelliğini kaybetmeden çalışabilmektedir. 
Güçlü bir kimyasal yapıya sahip olan fren hidrolik yağı sanayide paslı civata ve somunları gevşetebilmek için, sıkışmış metal parçaları sökebilmek için de kullanıldığı görülür.
Fren hidrolik yağları, DOT numaralarıyla belirli standartlara göre sınıflandırılmıştır.

Fren Yağında DOT Ne Demektir? Fren Yağının Özellikleri Nelerdir?

DOT, İngilizce Department of Transport kelimelerinin kısaltılmış halidir, anlamı ABD Ulaştırma Bakanlığıdır. ABD ulaştırma bakanlığınca belirlenmiş hidrolik yağda bulunması gereken özellikler (kaynama noktaları), DOT  numaraları olarak standart haline gelmiş ve endüstride kabul edilmiştir.
Frenleme sırasında yüksek sıcaklıklar meydana geldiğinden, Fren hidrolik yağları yüksek sıcaklıklara dayanıklı ve yüksek sıcaklıklarda özelliklerini kaybetmeyecek yapıda olmalıdır.

DOT numaralarının anlamları, hidrolik yağın kaynama noktalarını verir.

DOT 3 : 205 ^oC

DOT 4 : 230 ^oC

DOT 5.1 : 260 ^oC

DOT 3 , DOT 4 VE DOT 5.1 tipi yağlar, poli glikol bileşiklerden meydana gelir. Günümüzdeki araçlarda genellikle bu çeşitteki fren hidrolikleri kullanılır. Burada dikkat edilmesi geren en önemli şey, fren hidrolik yağı değiştirilirken MUTLAKA UYGUN DOT NUMARALI FREN HİDROLİK YAĞI  kullanılmalıdır. Dot 3 ve dot  4 yağlar birbirleriyle karıştırılarak kullanılabilir. Uygun fren hidroliği için araç üretici firmadan veya yetkili servisten bilgi alınabilir. Yanlış tip fren hidrolik yağı, fren sistemindeki sızdırmazlık elemanlarının bozulmasına ve büyük masraflar açılmasına sebep olabilir ve ayrıca frenlerin iyi tutmamasına sebep olabilir.

DOT 5 tipi yağ ise Silikon temelli tip hidrolik yağdır. Boyayı kaldırmaz, aşındırmaz, kaynama noktası yüksektir, su-nem emme eğilimi yoktur bu sebeple paslanma-aşınma problemi olmaz. Bununla birlikte havayla karışma yatkınlığı, poli glikol (dot 3-4-5.1) yağlardan daha fazladır, sisteme hava girdiğinde havasının alınması daha zordur.

Fren hidrolik yağları, su çeken (suyla karışmayı seven, suyla karışmaya meyilli) sıvılardır. Fren hidrolik yağına, havadaki nem (su) fren yağı rezervuar deposundan, bu deponun kapağının gevşek olmasından, depo kapağının açılıp uzun süre kapatılmamasından, sistemdeki boru ve hortumlardan, zamanla su karışır. Fren hidrolik yağına su karıştığında, sıvının kaynama noktası neredeyse yarı yarıya düşer.

Örneğin DOT 3 fren yağına %3 oranında su karışması halinde, sıvının kaynama noktası 205 ^oC’den 140 ^oC’ye düşer. Fren hidrolik yağının düşük sıcaklarda kaynama noktasına sahip olması demek, yağın içerisinde çok fazla hava kabarcığı ve buhar oluşması demektir. Sistemde buhar-hava olursa, frenler tutmaz veya çok zayıf tutar. Çünkü sıvılar sıkıştırılamaz ve basıncı aynen iletirken, hava sıkıştırılabilir; sistemde hava olursa frene basınca balatayı iteceğine, boru ve hortumların içinde havanın kendisi sıkışır ve fren tutmaz.

(Fren hidrolik yağı rezervuar deposu)

Fren Hidrolik Yağında Bulunması Gereken Özellikler

*Sıcaklığa bağlı olarak değişmeyen viskozite

*Yüksek kaynama noktası (yaklaşık 300 ^oC )

*Düşük donma noktası (yaklaşık  -60-70 ^oC)

*Fren sistemindeki hareketli parçaların yağlanması (örn: merkez ve tekerlek pistonları gibi)

*Aynı standartlarda fren hidrolik yağlarıyla karıştırılabilir olması.

Fren Hidroliği Neden Eksilir?

*Fren sistemindeki boru ve hortumlarda hidrolik yağ kaçağı vardır, yırtık çatlak sızıntı var mı gözle kontrol edilmelidir.
*Tekerlek fren silindiri (kampanalı fren) bozulmuştur, hidrolik yağ kaçırıyordur. Kampana sökülüp bakılmalıdır.

*Fren ana merkez silindirinde (fren servosunun hemen önünde) hidrolik yağ kaçağı vardır.

*Fren sistemindeki bağlantı rekorları ve hortum-borularda sızıntı vardır. Tekerleklerde kaliper ve kampanaya giden hortum ve rekor bağlantıları kontrol edilmelidir.

*Fren balataları aşınmıştır. Fren balataları aşındığında, rezervuardaki hidrolik yağ miktarı azalır çünkü kaliper pistonu, aşınmış balata sebebiyle daha ileri pozisyonda çalışacağından, pistonun ileride durması için sistemde daha fazla hidrolik yağ bulunması gerekir. Bu durumda rezervuar deposundaki fren hidrolik yağı azalacaktır.

Fren Hidroliği Eksilirse Ne Olur?

Eğer fren yağı hidrolik deposundaki hidrolik sıvı belirli bir seviyenin altına düşerse, depoda bulunan seviye sensörü tarafından bir sinyal gönderilir ve sürücü gösterge panelinde fren ikaz lambası yanar, bazı araçlar STOP ışığı da yanabilir. Bu durumda en kısa sürede araç servise çekilmeli, eksilmenin sebebi bulunup arıza giderilmeli ve hidrolik yağ tamamlanmalıdır.

Fren hidrolik yağı çok azalmışsa, sisteme hava girer ve frenler tutmaz.

Fren Hidrolik Yağı Ne Zaman Değiştirilir?

Bazı firmalar 3 yılda bir değişim öneriyor, çoğu firma 30.000 km’de bir, bazı firmalar 70.000 km’de bir değişim öneriyor. Örneğin Volkswagen ilk defa 3. Yılda, daha sonra 2 yılda bir veya 30.000 km’de bir fren yağının değiştirilmesini öneriyor.

Fren yağının bozulup bozulmadığını anlamak için, fren hidrolik yağı test cihazları vardır, buna fren yağı refraktometresi denir. Bu cihazla yağın özelliğini yitirip yitirmediği anlaşılabilir. Daha basit ama daha az geçerli olan yöntem ise, yağın renginin değişmesi, kirli görünmesi gibi durumlardır. Üreticinin tavsiyesine uymak en doğrusudur.

Fren yağı değişiminde, fren yağı deposunda hangi standartta (DOT numarası) yağ yazıyorsa onu kullanmak gerekir. Çünkü o aracın fren sisteminde, o yağın özelliklerine uygun parçalar kullanılmıştır. Yeni çıkan farklı özellikteki fren yağı, o araç için uygun olmayabilir. Fren yağlarında DOT 3 ve DOT 4 yağlar birbirleri yerine kullanıldıkları-kullanılabildikleri görülmektedir. Fakat bunların dışında kimyasal yapıları farklı yağların kullanılması fren sistemine ciddi zararlar verebilir ve frenleme güvenliğinde risk oluşturabilir.

Fren Hidroliği Boyaya Zarar Verir mi?

Fren hidroliği boyayı kaldırır ve zarar verir.
Ana Konu (Bkz: Fren Sistemi Çeşitleri ve Parçaları)