VTEC Nedir i-VTEC nedir? Nasıl Çalışır?

VTEC Nedir Nasıl Çalışır?

VTEC ne demek: Honda VTEC  (Değişken Supap Zamanlaması ve Elektronik Supap Açıklığı Kontrolü- Variable-valve Timing and Electronic-lift Control) anlamına gelir.

Honda, değişken supap zamanlaması sisteminin mucididir. VTEC sistemi sayesinde, emme supaplarının hem açılma zamanı hem de açılma miktarı arttırılır. Daha uzun süre açık kalan supaplar sayesinde (daha uzun supap bindirmesi süresi), silindire daha fazla oksijen girer ve motor torku (çekişi) artar. Atmosferik (turbo şarj olmayan) motorlarda bu kadar yüksek motor gücünün elde edilmesini VTEC sistemi sağlar.
Örneğin honda S2000 modeli, 2 litre atmosferik motordan 240 beygir ve 220 Nm tork elde etmiş ve rekor kırmıştır.

VTEC ile i-VTEC arasındaki fark Nedir? (i-VTEC mi VTEC mi?)

İ-vtec ile vtec sistemi arasında donanım-parça olarak bir fark yoktur. Eski tip vtec araçlarda, vtec sistemi sadece motor devrini baz alarak vtec açıyordu. Örneğin ilk vtecler 5500 devirden sonra vtec açıyordu, daha sonraki nesilde vtec daha düşük motor devrinde yaklaşık 3000 devirde açılıyordu.

Motorun 5500 devirde vtec açması, performans alınabilmesi için motorun çok yüksek devir çevirmesi gerektirdiğinden, yakıt sarfiyatı çok fazla oluyordu. Normal bir sürüşte ortalama motor devir bandı 1500 - 4000 dev/dk olduğu göz önüne alınırsa, araç sürücülerinin genelde hiç çıkmadıkları yüksek motor devirlerinde, performans alınması biraz işlevsiz kalıyordu.

Daha sonraki nesilde vtec'in devreye girme bandı yaklaşık 3000 dev/dk'ya düşürüldü, bu daha kullanıcı dostu bir devirdi. Fakat yine de sistem halen akıllı (intelligent) değildi.
İ-vtec (akıllı vtec) sistemi ise, daha gelişmiş elektronik donanımı (ECU, Sensörler ve yazılım) sayesinde, her hangi bir devire bağlı kalmaksızın, tüm motor devirlerinde ve sürüş şartlarında, ihtiyaç duyulan güç ve torku baz alarak vtec açmaktadır. İşte Vtec ve i-vtec arasındaki fark budur. 

İ-vtec mi Vtec Mi?
İ-vtec'in Performansı daha iyidir, yakıt tüketimi daha düşüktür. i-vtec mi vtec mi daha iyi sorunusun cevabı: i-VTEC daha iyi ve gelişmiş sistemdir.

VTEC Nasıl Çalışır ?

Emme supaplarının açılma zamanları ve açılma miktarları, elektronik olarak kontrol edilen valf ile, şekli daha büyük olan ve normalde boşta çalışan 3. Bir kamın devreye sokulmasıyla gerçekleşir. Bu 3. kam daha geniş olduğundan, emme supapı daha erken açılır yani açılma zamanı ve açık kalma süresi değişir; yine bu ortadaki 3. kam daha uzun olduğundan, supap daha fazla açılır, yani silindire daha çok hava girer.

VTEC Çalışması video-animasyon anlatımı:

VTEC Çalışma Prensibi

VTEC açma külbütör kolunun içinde bulunan ve hidrolik basınçla ileri itilen kilit piminin, 3 külbütör kolunu da tek parça haline getirmesiyle gerçekleşir. Böylece daha büyük olan ortadaki kam, diğer kısa olan 2 kamı devre dışı bırakmış olur ve supaplar büyük olan kamın darbesiyle daha fazla açılır. VTEC aslında aktif olarak çalışan kamları değiştirir. (Toyota’nın VVTL-i sisteminden yapısal olarak farkı budur)

Honda'nın Vtec veya i-vtec sistemi ile, VVT veya VTC sistemi birbirinden farklı iki sistemdir.
VTEC supapların çalışmasını ayarlarken, VVT (diğer adı VTC) sistemi eksantrik milinin açısını ayarlar.
i-VTEC, supap açıklığı miktarını ve açık kalma süresini değiştirir. Eksantrik milinin açısı değiştirilmez, yani bir i-vtec motorun eksantrik mili dişlisi, sadece bir eksantrik mili dişlisi olabilir, bu konsept honda civic i-vtec SOHC (tek eksantrikli) motorda görülmektedir. 
SOHC motorda eksantrik mili hem egzoz hem emme supaplarını tek bir mil olarak açıp kapattığı için, sohc motora vvt (vtc: eksantrik zaman dişlisindeki zamanlamayı değiştiren elektrohidrolik modül) sistemi konulamaz. İşte bu sebeple SOHC (üstten tek eksantrikli) honda civic motorlar i-vtec 'tir fakat, eksantrik dişlilerinde vtc bulunmaz, sadece dişli vardır.
Motorda vtc (vvt veya vvt-i) kullanılabilmesi için, DOHC (çift eksantrik milli) olması zorunludur. Çift eksantrikli (DOHC) motorda hem i-vtec hem de vtc (vvt) bir arada da bulunabilir. Honda jazz buna örnektir.
Yani tek eksantrikli olan honda civic i-vtec motorda, değişken supap zamanlaması modülü (VTC) yoktur. Çift eksantrikli i-vtec motorlarda vtc vardır. i-vtec ile vtc bambaşka şeylerdir.

VTEC motorlar DOHC ve SOHC motor konseptlerinde kullanılmıştır.

SOHC VTEC Nedir?

Silindir kapağında sadece bir tane eksantrik mili olan motorlara SOHC motor denir. SOHC anlamı: Üstten Tek Eksantrik Mili demektir (Single Overhead Camshaft)

(Honda SOHC VTEC Motor)

DOHC VTEC Motor Nedir?

Üstten Çift Eksantrikli motor konseptine DOCH motor denir (DOHC: Double Overhead Camshaft). DOHC motorda iki adet eksantrik mili (kam mili) bulunur. Her bir silindirde 4 adet supap vardır; 2 emme supapı 2 egzoz supapı. Honda DOCH motorda supap sistemi külbütörlüdür (külbütör kolu:piyano).

(Honda DOHC VTEC Motor)

DOHC VTEC motorda;

Egzoz tarafında:

* 1 adet egzoz eksantrik mili + her silindirde 2 adet egzoz supapı + her silindirde 3 adet külbütör kolu (piyano) + 3 adet kam bulunur. Bu 3 külbütör kolundan dıştaki 2 tanesi normal sürüşte egzoz supaplarını açıp kapatır, orta bulunan külbütör kolunu, gen ortada bulunan daha büyük kam çalıştırır ve VTEC açıldığında devreye girer.

Emme tarafında:

* 1 adet emme eksantrik mili + her silindirde 2 adet emme supapı + her silindirde 3 adet külbütör kolu (piyano) + 3 adet kam bulunur. Bu üç kamdan dış taraftaki ikisi aynı büyüklükte ve düşük devirde aktiftir; ortada bulunan daha büyük kam ise VTEC için daha büyük şekildedir. Bu 3 külbütör kolundan dıştaki 2 tanesi normal sürüşte emme supaplarını açıp kapatır, orta bulunan külbütör kolunu, gen ortada bulunan daha büyük kam çalıştırır ve, külbütör ancak VTEC açıldığında devreye girer.

DOHC mu SOHC mu daha iyi?

Bu sorunun cevabı tabi ki DOHC motordur. Üstten çift eksantrikli motorun (dohc), üstten tek eksantrikli (sohc) motordan performansı daha iyidir.

Dohc motorun avantajları: Emme ve egzoz supapları iki ayrı mil tarafından çalıştırılır, külbütör kullanmadan (supap fincanlı) direkt olarak supapları çalıştırma imkanı sağlar, daha az atalet kuvveti sebebiyle motor daha iyi devirlenir, bujiler silindir kapağının tam ortasına takılabilir böylece, buji uçları yanma odasının tam ortasında kıvılcım çakar, daha verimli yanma gerçekleşir, daha büyük supaplar ve hava kanalları kullanılabilir (daha yüksek verim-güç) . VVT-VTC eksantrik dişlisi zamanlayıcı dohc motorlarda kullanılabilir.
Öte yandan SOHC (tek eksantrikli) motorun avantajları da vardır, bunlar; daha az parça, daha hafif motor, daha kompakt yapı, daha ucuz maliyet.

Honda civic modelinde (SOHC) üstten tek eksantrikli motor kullanılırken, honda jazz modelinde (DOHC) üstten çift eksantrikli motor kullanılmaktadır.

VTEC  Açma (VTEC nasıl açılır?)

Vtec açma kısmını Vtec ve i-vtec ayrımı yaparak açıklamak gerekir.
VTEC motorda iki çalışma modu vardır. VTEK AÇIK VE VTEC KAPAKLI. 
İlk nesil VTEC'lerde VTEC açma: Gaz pedalına daha fazla basılıp, motor belirli bir devri (5500 devir) geçtiğinde, motor kontrol ünitesi (ECU) tarafından, daha büyük kam+külbütör kolu devreye sokularak, motora giren hava (oksijen) miktarının arttırılmasıdır. Daha çok hava daha fazla oksijen, daha fazla oksijen daha iyi yanma, daha iyi yanma daha yüksek verim ve motor gücü demektir. 
Daha sonraki VTEC araçlarda örneğin 2001-2005 modellerde yaklaşık 3000 devirde vtec açılır.
İ-vtec motorlarda ise belirli bir devir yoktur, akıllı vtec sistemi sürüş şartlarına göre (hız-motor devri-gaz pedalı konumu vb.) gerekli gücü üretmek için gerekli her durumda vtec açabilmektedir.
VTEC ile atmosferik motordan yüksek güç elde edilebilmektedir. Örn: Honda Integra VTEC Type R modeli 1,8 litre 195 HP güç.

Honda i-VTEC  (Akıllı Değişken Supap Zamanlaması ve Supap Açıklığı Kontrolü- Intelligent Variable valve Timing and lift Electronic Control.)

VTEC motorun normal sürüşteki motor devir aralıklarında motor torkunu arttırmaması ve yakıt sarfiyatını düşürmemesi gibi sorunlar, Honda’nın i-VTEC teknolojisi geliştirmesiyle ortadan kaldırılmıştır. Akıllı (Intelligent) değişken supapzamanlaması ve supap açıklığı kontrolü sistemiyle, normal sürüşte orta motor devir aralıklarında da emme supaplarının açılma zamanlamaları ve açılma miktarları ayarlanabilmektedir.
Çift eksantrikli (DOHC) motorda i-vtec sistemi ve VVT (değiken eksantrik mili açısı) sisteminin bir arada kullanılmasıyla, motor performansını arttırırken, yakıt sarfiyatını ve egzoz emisyonlarını azaltmaktadır.

(Honda i-VTEC: Sürekli Değişken Supap Zamanlaması)

Honda Turbo i-VTEC Motor

Honda benzinli motorlarda turbo şarj kullanmazdı bugüne kadar, bu konuda eleştiriler de almıştır hep, fakat sonunda Honda hem turbo şarjlı hem de i-VTEC sistemine sahip Turbo i-VTEC motoru geliştirdi. Böylece hem supap sistemi zamanlama ayarı mükemmel yapılırken, hem de turbo şarjın basınçlı temiz havayı silindire göndermesiyle çok daha yüksek performansa sahip ve çok daha az yakan bir motor elde edilmiş oldu. Ülkemize bu motora sahip araçlar ne zaman gelir, Honda civic modelinde bu motor kullanılır mı? Yakın gelecekte ortaya çıkacak.

Honda i-VTEC 1,3Litre (Ekonomik Motor)

Honda, daha düşük yakıt tüketimi için, VTEC sistemiyle emme supaplarından birini kapatan motor modeli de geliştirmiş durumda. Ülkemizde sunulmayan bu motor 1,3 litre hacme sahip ve i-VTEC supap mekanizmasına sahip. Motor, düşük devirlerde iki emme supapından birini boşa çıkararak (çalıştırmayarak), tek emme supapını açıyor ve ekonomik modda yakıt tasarrufu sağlanıyor. Yüksek devirdeyse 2. Supap da devreye alınarak iki emme supapı birden silindire hava alıyor.

Değişken Supap Zamanlaması ve Supap Bindirmesi Temel Bilgiler
(Bkz: Honda Civic RS 1.5L Turbo VTEC)