Araç Klima Kompresörü Çalışma Prensibi ve Arızası

Klima Kompresörü Nedir?

Klima kompresörü, klima gazını sıkıştırıp basınçlandıran parçadır. Hareketini, motordan krank kasnağı ve kayışla alır.
Klima Kompresörü Çalışma Prensibi

Kompresör soğutucu maddenin basıncını yükseltir.Bu  esnada soğutucu madde sıcaklığı da artar. Klima kompresörüne klima gazı; gaz girer gaz çıkar; soğuk girer sıcak çıkar; düşük  basınç  girer yüksek basınç çıkar.
Klima gazı kompresörde sıkıştırılıp basıncı yükseltilmezse, evoparatörde gaz halinden sıvı haline geçişi mümkün olmaz ve ısı çekip soğutma yapması gerçekleşemez. Klima gazı içerisinde çözünmüş olarak bulunan yağ, kompresörün yağlanmasını sağlar.

Yeni nesil günümüzde kullanılan kompresörler, değişken hacimli-stroku değiştirilebilir- eğik plakalı tiptir. Böylece klimanın çalışması (sıkıştırma kapasitesi) arttırılıp azaltılabilir. Bu, daha az yakıt sarfiyatını ve sıcaklık ayarının daha hassas yapılabilmesini mümkün kılar. Otomatik-dijital klimalarda bu kompresör kullanılır. 

Bazı yeni nesil değişken hacimli kompresörlerde, manyetik kompresör kavraması dahi bulunmaz, kompresör kasnağı sürekli döner fakat, klima kapalıyken eğik plaka tamamen dik-düz konuma getirildiğinden, pistonların stroku sıfırdır, yani hiç emme basma yapmaz ve motordan hiç güç çekmezler.

Kompresör, evoparatörden gaz halinde ve düşük basınçlı olarak gelen klima gazını emer ve pistonlarıyla sıkıştırarak, sıcak buhar halinde basar. Kompresöre klima gazının “gaz” halinde gelmesi çok önemlidir çünkü, kompresör ancak gazı sıkıştırabilir, sıvılar sıkıştırılamazlar. Eğer sıvı halde kompresöre gelirse, kompresörü bozacaktır.

Araç Klima Kompresör Çeşitleri:

 - Pistonlu kompresör

- Spiralli kompresör

- Paletli kompresör

- Eğik plakalı kompresör (en son teknoloji)

Eğik Plakalı Değişken Hacimli (Ayarlanabilir) Klima Kompresörü Çalışma Prensibi

Kompresör giriş milinin dönüş hareketi, eğik plaka sayesinde eksenel (ileri-geri) harekete, yani piston strokuna dönüştürülür. Kompresörde 3-10 arasında piston bulunur ve her pistonun emiş ve basma valfleri vardır, valfler emme basma zamanına göre açılıp kapanır.

Motor devri 0 – 6000 dev/dk arasında değişir, bu durumda klima kompresörünün de kapasitesini değiştirir; hava 30 derece veya 50 derece olabilir, bu klimadan beklentiyi değiştirir; sürücünün istediği sıcaklık değişkendir 17 derece – 25 derece vb. olabilir. Tüm bu değişken şartlara, klima sisteminin uyarlanabilmesi, ve uygun soğutma yapabilmesini, değişken hacimli (ayarlanabilir) klima kompresörü sağlar.

Değişken piston stroku, eğik plakanın eğiminin değiştirilmesiyle gerçekleşir. 

Eğik plakanın eğimi iki şekilde değiştirilir; 

*Yaylı bir Kontrol Valfi ile (kompresörün içinde-dahili); hidrolik prensiple çalışır, basınç etkisiyle eğik plakanın açısı değiştirilir, 

* Selenoid Kontrol Valfi ile (harici); Klima kontrol ünitesi tarafından kumanda edilir, çok hassas ayarlamayla kompresör kapasitesini değiştirir.

Kompresörün çalışma kapasitesi şöyle değiştirilir;

Ortam sıcaklığı 27 derece, sürücünün istediği sıcaklık 24 derece olsun, bu durumda klima kompresörü düşük strokta (az bir plaka eğikliğiyle) ve araçten az beygir gücü çekerek kolayca soğutma yapacaktır. Fakat ortam sıcaklık 45 derece, sürücünün istediği sıcaklık 17 derece ise, bu durumda klima kompresörü maksimum strokta (maksimum plaka eğikliğiyle) çalışacak, çok emip çok basacak, çok sıkıştıracaktır; bu durumda  motordan daha fazla beygir gücü çekilecek ve aracın yakıtı artacaktır. Her durumda, istenen iç hacim sıcaklığına yaklaşıldıkça, klima kompresörünün yükü azaltılacak ve tasarruf edilecektir, bu bakımdan değişken hacimli klima kompresörü her bakımdan klasik sabit hacimli kompresörden daha az yakıt sarfiyatına sebep olacaktır.

Sabit hacimli klima kompresörü ise, istenen sıcaklık sağlandığında, periyodik olarak açılıp kapanarak (manyetik klima kavramasıyla) sıcaklığı dengelemesi sağlanır. Bunu sürücü aracın çekişindeki değişimden hissedebilir.

Kompresör giriş milinin dairesel dönüş hareketi, giriş göbeği ve eğik plaka üzerinden, pistonların eksenel (ileri-geri) hareketine dönüşür. Eğik plakanın eğiklik miktarı değiştirilebilir, böylece pistonların stroku (gidip gelme mesafesi) arttırılıp azaltılabilir. Strok arttığında, kompresörün gücü de artar, strok azaldığında güç azalır.

Selenoid Manyetik Kompresör Kavraması (Manyetik Kavramalı Kompresör)

Kompresör kavraması, klima komresöründe kompresör kasnağının hemen 1-2 mm önünde bulunur. Kompresör kavraması, krank kasnağından bir kayışla gelen döndürme hareketini, kompresör giriş miline iletir ya da keser. Normalde kompresör kasnağı, motor çalıştığı sürece döner, fakat bu dönüş hareketi kompresöre iletilmez. 
Sürücü A/C klima butonuna bastığında, “tik-“tak” diye bir ses duyulur ve kompresör kavraması, kompresör kasnağıyla kilitlenir. Böylece kompresör kasnağının dönüş hareketi, manyetik kavrama üzerinden kompresör giriş miline iletilir ve kompresör çalışmaya başlar.

(Kompresör manyetik kavraması)

Kompresör kavraması manyetik olarak çalışır ve yapısı bir selenoid bobinden oluşur. Kavramanın çalıştırılması (klimaya aç-kapat yapılıyor):

Bir yay, manyetik kavramayı iterek, kasnaktan ayırmış durumdadır, yani kasnak ve kavrama ayrıdır ve kompresöre dönüş iletilmez.  A/C tuşuna basılıp klima açıldığında, selenoid kavramaya akım verilir ve manyetik olarak mıknatıslanan bobin, kavramayı kendine çekerek, kasnakla kilitlenmesini sağlar. Bu durumda artık kavrama ve kasnak beraberce döner ve kompresör çalışır. Klima kapatıldığında, selenoid kavrama akımı kesilir, yay, kavramayı iterek kasnaktan ayırır. Artık kasnak kompresörü döndürmez.

(Manyetik Kompresör Kavraması)

Klima Kompresör Arızası Nasıl Anlaşılır

Klima kompresörü devreye girmiyorsa, kompresör kavraması arızalı olabilir, kavramanın elektrik soket bağlantıları ve kablosu kontrol edilmelidir.

Ayrıca sistemdeki klima gazı bitmiş veya azalmış olabilir, gaz basınç sensörü düşük basınç algılarsa, klima kontrol ünitesi, sistemi durdurabilir.
Araç Klima Arızaları- Klima İyi Soğutmuyor-Klima Gazı Dolumu

Araç Klima Sisteminin Çalışması (Temel Bilgiler)

Klima ve Yakıt Sarfiyatı Etkisi - Manuel ve Dijital Klima